مدیریت تغییر ازمهمترین عناصرسیستم مدیریت HSE

مدیریت تغییریکی ازمهمترین عناصرسیستم مدیریت HSE

چکیده

تمام تاسیسات ، عملیات و فرآیندها همواره درحال تغییرند. اغلب تغییرات درتجهیزات ، موادو فرآیندها بمنظور افزایش بهره وری و کنترل ایجاد می شوند و یا تغییرات می توانند مربوط به انتقال کارکنان ازفرآیندی به فرآیندی دیگر باشد. هرتغییری درنیروی انسانی ، تجهیزات ، فرآیندها ورویه های سازمان احتمال بوجود آوردن خطرات جدید بربهداشت ، ایمنی ومحیط زیست را خواهد داشت بنابراین تمامی تغییرا ت باید مورد ملاحظه قرار گیرند این موارد نه فقط شامل تغییرات مربوط به تجهیزات بلکه شامل تغییر در ساختارسازمانی نیز می شوند. طرحهای مربوط به تغییرات بایستی مشخص کننده جنبه های مختلف HSE ناشی ازمراحل مختلف توسعه وبرای اطمینان یافتن ازاین مهم باشد که ریسکهای بهداشت وایمنی یا تاثیرات سوء بر محیط زیست به حداقل می رسند. تغییراتی که می تواند نقاط بحرانی HSE را تحت تاثیر قرار دهند باید قبل از اعمال بطور سیستماتیک مورد بررسی همه جانبه قرارگرفته وهرگونه اصلاحی که لازم است، درسیستم مدیریت HSE بوجود آورد تا بااجرا آن خللی درروند عملکرد HSE پدید نیاید. هدف از این مقاله ارائه نکاتی جهت موفقیت یک برنامه مدیریت تغییر ، بیان راههایی بمنظور ایجاد ، اجرا وتکمیل روند مدیریت تغییر می باشد.

لغات کلیدی: مدیریت تغییر، ریسک ، HSE

مقدمه

تاسیسات همواره درحال تغییرند. تغییرات معمولا درتجهیزات ، مواد وفرآیندها بمنظور افزایش بهره وری ویا کنترل خطرات صورت می گیرد. لازم به ذکر است که اعمال این تغییرات می تواند خطرات شغلی جدیدی را بوجود آورد که برخی ازآنها بلافاصله قابل تشخیص نیستند. لذا هرگونه اصلاح وتغییر باید بمنظور کنترل خطراتی که می تواند بدنبال داشته باشد تجزیه وتحلیل شود. بمنظور ارزیابی خطرات ناشی از هرگونه تغییر ونیز پایش فرآیند اجرا، لازم است خط مشی وروش اجرایی مدیریت تغییر (MOC: Management Of Change) ایجاد گردد. MOC ساده به نظر می رسد ولی درواقع یکی از مشکل ترین واساسی ترین عناصر یک نظام مدیریت HSE می باشد. مشارکت کلیه کارکنان وتعهد کلیه سطوح سازمان دراجرای این برنامه ضروری است.

تغییر

هرگونه اقدام آگاهانه بمنظور تعویض ، جایگزینی ، تبدیل ، افزودن ، اصلاح وتغییر جزئی ازفرآیند ، یک دستگاه وسیستمهای مدیریتی وکنترلی تغییر نامیده می شود . تغییرات به سه دسته کلی تقسیم می شوند:

الف) مدیریتی : تغییراتی که درمورد روشهای کاری بکار می رود مانند کاهش تعداد دفعات بازرسی ویا تعمیرات . انجام این تغییرات می تواند تبعات بدی را برای دیگر عملیات داشته باشد.

ب) سازمانی : اصلاح ساختار سازمانی (بدون درنظر گرفتن اندازه) یک تغییر بزرگ است که باید اثرات آن مورد ارزیابی قرار گیرد . مانند :

1- کاهش یا افزایش تعداد سرپرستان

2- کاهش یا افزایش ساعات کاری کارکنان

3- استفاده از پیمانکاران بجای پرسنل شرکت

ج) تکنیکی (فنی): اضافه ویا حذف تجهیزات ، تغییرویا اصلاح روشهای فرآیندی از این نوع تغییر می باشند. تغییرات فنی معمولا بمنظور افزایش تولید ویا کاهش خطرات اعمال می شوند . اما انجام این تغییرات می تواند منجر به بروز خطرات جدیدی شود.

روش اجرایی مدیریت تغییر

عبارت است از سلسله مراحل مصوبی که در طی تغییرات، شناسایی ، ارزیابی ، تصمیم گیری ، اجرا وپیگیری می شود. هدف از تهیه این روش اجرایی این است که مطمئن شویم تغییرات توسط افراد آگاه وبا تجربه ای مرور وتائید می شوند. تمام سازمان ها باید خط مشی و روش اجرایی در رابطه با مدیریت تغییر داشته باشند. در هنگام ایجاد خط مشی و تهیه روش اجرایی MOC باید مسائل فرهنگی و چگونگی نوع ارتباطات بین کارکنان در نظر گرفته شود. مدیریت تغییر یک کار گروهی و تیمی است. زمانی که یک پیشنهاد بطورغیر رسمی داده می شود و در مقابل این پیشنهاد یک اقدام رسمی مانند ثبت آن در فرم های مخصوص صورت میگیرد در حقیقت فرایند بصورت رسمی آغاز گردیده است. مدیر HSE باید از اینکه روش اجرایی MOC و خط مشی مربوط به آن تهیه گردیده و همه مستندات قبل از اجرای تغییرات موجود بوده ، اطمینان حاصل نماید همچنین یک نفر باید مسئولیت هماهنگی اجرای تغییرات را بر عهده داشته باشد، درتاسیسات بزرگ معمولاً یک گروه جداگانه ای مسئول انجام امور مربوط به مدیریت تغییر هستند .

مرجع

استخراج (Extraction):

استخراج (Extraction):

استخراج روشی است برای جداسازی که مستلزم انتقال جسمی از یک فاز به فاز دیگر میباشد. در بعضی مواقع لازم است برای بازیابی یک جسم آلی از محلول آبی از راههایی غیر از تقطیر استفاده شود. یکی از این راهها تماس دادن محلول آبی با یک حلال غیر قابل امتزاج با آب است. اگر حلال خاصیت جداسازی را داشته باشد بیشتر مواد آلی از لایه آبی به حلال آلی (حلال غیر قابل امتزاج با آب) انتقال پیدا میکند. روش استخراج مایع - مایع در جدا کردن ترکیبهای آلی از مخلوط مصرف بسیار زیادی دارد. یکی از خواص حلال که برای استخراج به کار برده میشود این است که قابلیت حل شدن آن در آب و یا هرماده دیگری که جسم آلی را در خود حل کرده کم باشد و یا بهتر از آن اینکه اصلا حل نشود. همچنین باید فرار باشد تا براحتی بتوان آنرا از ترکیب یا ترکیبات آلی استخراج شده، تقطیر نمود. با توجه به مطالب فوق جسم استخراج شونده باید در حلال استخراج کننده به خوبی حل شود و قابلیت انحلال در این حلال خیلی بیشتر از آب باشد. ضمنا حلال استخراج کننده هیچ نوع واکنشی با آب یا مواد قابل استخراج نباید بدهد. مهمترین حلالی که در استخراج به کار گرفته میشود دی اتیل اتر است که توانائی حل کردن تعداد زیادی از ترکیبات را در خود دارد. دی اتیل اتر نسبت به اکثر ترکیبات بی اثر بوده و به راحتی به وسیله یک تقطیر ساده از مخلوط بازیابی میشود. اما اشکال مهم آن این است که آتشگیر بوده و خیلی زود در هوا محترق میشود.

از نظر کمی پخش یک جسم بین دو حلال غیر قابل امتزاج را بر حسب ضریب پخش (ضریب تفکیک)

بدیهی است برای این که A در یکی از دو مایع غیر قابل اختلاط کاملا حل شود، باید مقدار K بینهایت یا صفر باشد. عملا هیچ یک از این دومقدار به دست نمی آید با این حال تا زمانی که مقدار K بزرگتر از 1 و حجم حلال S برابر یا بزرگتر از حلال S' باشد مقدارجسم در حلال S بیشتر خواهد بود.

یکی دیگر از نتایج قانون پخش (معادله بالا) این است که چنانچه برای جدا کردن جسم از محلول آن در S' باید جمعا حجم معینی از حلال S به کار رود، میتوان نشان داد که انجام چند استخراج متوالی با قسمتهایی از آن حجم بهتر از یک استخراج با تمام آن حجم است. مثلا در استخراج محلول آبی بوتیریک اسید، مقدار اسیدی که به کمک دو استخراج متوالی با قسمتهای 50 میلی لیتری اتر به دست می آید، بیشتر از اسیدی است که به کمک یک استخراج با 100 میلی لیتر اتر خارج میشود. با این حال سه استخراج متوالی با قسمتهای 33 میلی لیتری بهتر خواهد بود. با این حال حدی وجود دارد که بعد از آن دیگر استخراج اضافی بازده قابل ملاحظه ای نداد. ضمنا واضح است هرچه ضریب پخش بزرگتر باشد تعداد استخراج مکرری که برای جدا کردن کامل جسم لازم است کمتر میشود.

هنگام انتخاب حلال جهت استخراج یک جزء از محلول باید چند اصل کلی را به خاطر سپرد.

(1) حلال استخراج با حلال محلول اصلی باید غیر قابل اختلاط باشند.

(2) حلال انتخابی باید برای جزء مورد نظر مناسبترین ضریب پخش و برای ناخالصیها یا اجزای دیگر ضرایب نامناسبی داشته باشد.

(3) حلال انتخابی باید مانند تبلور مجدد از نظر شیمیایی با اجزای مخلوط، واکنش نامناسبی ندهد.

(4) پس از استخراج باید بتوان حلال را به آسانی از جسم حل شده جدا کرد. معمولا حلال را با تقطیر جدا میکنند.

هنگامی که یکی از حلالها آب باشد، ضرایب پخش اسیدها و بازهای آلی به مقدار زیادی تحت تاثیر pH قرار میگیرد. اسید آلی که در pH برابر با ۷ در آب نامحلول باشد ممکن است در محلول آبی رقیق سدیم هیدروکسید یا سدیم بی کربنات کاملا حل شود. در چنین حالی خروج پروتون از اسید، باز مزدوج مربوط را ایجاد میکند و این باز به علت خاصیت یونی خود در آب که حلالی قطبی است بیشتر حل میشود.

 

باز مزدوج                                             اسید آلی

 به همین روش باز آلی که در pH برابر با ۷ در آب نامحلول باشد، ممکن است در محیط اسیدی (pH کمتر از 7) مانند کلریدریک اسید کاملا حل شود. در این حالت افزایش حلالیت به علت پروتوندار شدن باز آلی به وسیله اسید آبی و ایجاد اسید مزدوج قطبی است که در آب بیشتر محلول است.

 

بنابراین اسیدها و بازهای آلی را میتوان به طور انتخابی از حلالهای آلی غیر قطبی مانند اتر، دی کلرومتان، بنزن و غیره به کمک استخراج با محلول آبی که pH مناسبی داشته باشد جدا کرد. با خنثی کردن محلول آبی میتوان اسید یا باز آلی اولیه را دوباره از آن به دست آورد. افزایش باز آبی به محلول اسیدی باعث ازاد شدن باز آلی میشود، در حالی که افزایش اسید آبی به محلول بازی، اسید آلی را آزاد میکند.

برای انجام استخراج محلول را در قیف جدا کننده میریزند (توجه کنید شیر بسته باشد) و به آن مقداری حلال استخراجی اضافه میکنند (قیف نباید بیش از سه چهارم پر شود). دهانه بالای قیف جدا کننده را با در لاستیکی یا سنباده ای که اکثر قیفها دارا هستند میبندند. هنگام تکان دادن قیف آنرا به نحو به خصوصی نگه میدارند.

 

قیف و محتویات آنرا به شدت تکان میدهند تا دو مایع غیر قابل اختلاط تا حد ممکن با هم تماس پیدا کنند. منظور از این تکان آن است که سطح تماس دو حلال افزایش بیشتری یابد تا جسم در زمان نسبتا کمتری در بین آنها پخش شود و به حالت تعادل برسد. باید هر چند ثانیه قیف را برگرداند (شیر به طرف بالا) و با احتیاط شیر آنرا باز کرد تا گاز قیف خارج شود و فشاری که در آن ایجاد شده از بین برود. این عمل مخصوصا وقتی حلالی با نقطه جوش کم به کار میرود و یا یک محلول اسیدی با سدیم بی کربنات استخراج میشود (گاز CO₂ آزاد میشود) اهمیت پیدا میکند. در صورتی که این کار انجام نشود ممکن است در قیف و محتویات آن به شدت به بیرون بپرد. پس از تکان دادن کافی (حدود 2 دقیقه تکان شدید) برای آخرین بار گاز قیف را خارج میکنند و آنرا در روی حلقه ای قرار میدهند و میگذارند تا لایه ها از هم جدا شوند. پس از آن لایه پایینی را به دقت از راه شیر به داخل ظرفی ریخته و دو لایه مایع را از هم جدا میکنند. 

.

 

قاعدتا لایه ها طوری جدا میشوند که حلال سنگینتر در قسمت پایین قرار میگیرد. بنابراین، آگاهی از دانسیته حلالهای مصرفی برای تشخیص لایه ها مفید است. با وجود این، این تشخیص بدون خطا نیست زیرا ممکن است ماهیت و غلظت جسم حل شده طوری باشد که دانسیته نسبی دو حلال را معکوس کند

بخش عملی

جداسازی اسید و باز آلی

مخلوطی شامل بنزوئیک اسید و پارا نیترو آنیلین به وزن 2 گرم را در حدود 100 میلی لیتر دی کلرو متان حل کنید. محلول حاصل را 2 بار و هر بار با 30 میلی لیتر اسید کلریدریک M6 استخراج کنید. فازهای آبی استخراج شده را در یک ظرف جمع آوری کنید. این فاز شامل کدام یک از ترکیبات فوق است؟ لایه آلی را 2 بار و هر بار با 30 میلی لیتر محلول سود M3 استخراج کنید و فازهای آبی را در یک ظرف جداگانه جمع آوری کنید. محلولهای آبی جدا شده را بسته به ماهیت آنها با اسید کلریدریک M6 و سود M3 خنثی کنید. رسوبات جمع آوری شده را پس از سرد کردن صاف کنید و با حد اقل آب مقطر سرد بشوئید.

K بیان میکنند.

ادامه

تقطیر با بخار آب (Steam Distillation):

تقطیر با بخار آب (Steam Distillation):

غالبا به کمک تقطیر با بخار آب میتوان ترکیبات آلی فراری را که با آب مخلوط نمیشوند یا تقریبا با آن غیر قابل اختلاط هستند تفکیک و تخلیص کرد. در این روش مخلوط آب و جسم آلی با هم تقطیر میشوند. که به دو صورت امکان پذیر است:

1)  روش مستقیم: که مخلوط آب و ماده آلی با همدیگر حرارت داده میشوند (تقطیر بوسیله آب).

2)  روش غیر مستقیم: که بخار آب را در ظرف دیگری ایجاد کرده و از داخل ماده آلی عبور میدهند.

در تقطیر با بخار آب طبق قانون دالتون فشار بخارهای حاصله در درجه حرارت معین، برابر با مجموع فشارهای جزئی همان بخارها است: 

                                                PT = P1 + P2 + P3 + ...  

از این عبارت چنین بر می آید که همواره در هر درجه حرارتی فشار بخار کل مخلوط حتی از فشار بخار فرار ترین جزء در آن درجه حرارت بیشتر است، زیرا که فشار بخار اجزای دیگر مخلوط هم دخالت میکنند. بنابر این باید درجه جوش مخلوط ترکیبهای غیر قابل اختلاط کمتر از جزئی باشد که کمترین نقطه جوش را دارد.

آب (با نقطه جوش 100 درجه) و بروموبنزن (با نقطه جوش 156 درجه) در یکدیگر نامحلولند. این مخلوط در حدود 95 درجه سانتیگراد میجوشد. در این درجه، فشار بخار کل مخلوط برابر با فشار آتمسفر است. همانگونه که طبق نظریه دالتون پیش بینی میشد این درجه کمتر از نقطه جوش هر یک از این دو ماده به صورت خالص است.

مزیت استفاده از تقطیر با بخار آب در این است که درجه حرارت در این تقطیر نسبتا پایین است (کمتر از 100 درجه) و این روش برای خالص سازی موادی به کار میرود که نسبت به حرارت حساسند و در حرارتهای بالا تجزیه میشوند. همچنین این روش برای جدا کردن ترکیب، از مخلوط واکنشی که محتوی مقدار زیادی از مواد قیر مانند باشد مفید است.

بخش عملی

تقطیر با بخار آب بروموبنزن

در یک بالن تقطیر مقدار 20 میلی لیتر بروموبنزن و 10 میلی لیتر آب بریزید و دستگاه تقطیر با بخار آب را مطابق شکل ببندید.

شکل دستگاه تقطیر با بخار آب:

حرارت را آغاز کنید. برای جلوگیری از جمع شدن آب در ظرف حاوی ماده آلی (ظرف3) آنرا نیز حرارت دهید محصول را جمع آوری نمایید و هنگامی که دیگر بر اثر افزوده شدن محصول تقطیر حجم بروموبنزن تقطیر شده تغییر نکرد زمان پایان تقطیر است. حجم کل محصول تقطیر جمع آوری شده و حجم بروموبنزن موجود در آن را یاداشت کنید.

1-   حرارت، 2-  آب، 3- ماده آلی، 4- مخلوط آب و ماده آلی تقطیر شده، 5- لوله اطمینان (طول 36-24 اینچ، قطر داخلی بزرگتر یا مساوی 8 میلیمتر)

گاز از خام تا فرآورده

سوختهای فسیلی شامل نفت و گاز در عمق سه تا چهار کیلومتری اعماق زمین و در خلل و فرج لایه های آن و با فشار چند صد اتمسفر بصورت ذخیره میباشند. گازهای طبیعی زیرزمینی یا به تنهایی و یا به همراه نفت تشکیل کانسار (معدن) می‌دهند. که در هر دو صورت از نظر اقتصادی بسیار گرانبها می‌باشد. درصورت همراه بودن با نفت گازها در داخل نفت حل می‌شوند، و عمدتا نیز بهمین صورت یافت میگردد و در این رابطه مولفه های فیزیکی مواد – حرارت و فشار مخزن تاثیرات مستقیم دارند و نهایتا درصورت رسیدن به درجه اشباع تجزیه شده و بلحاظ وزن مخصوص کمتر در قسمت‌های فوقانی کانسار و بر روی نفت یا آب به شکل گنبدهای گازی (GAS DOME) قرار میگیرند.گاهآ درمخازن گازهای محلول در آب نیز مشاهده شده است
گاز متان در حرارت و فشار موجود درکانسارها متراکم نمیگردد بنابراین همیشه بصورت گاز باقی مانده ولی در مخازنی که تحت فشار بالا هستند ...

مولیبدن

نیوبیم - Chromium - تکنتیوم Mo W جدول کامل عمومی نام, علامت اختصاری, شماره molybdenum, Mo, 42 گروه شیمیایی فلز انتقالی گروه, تناوب, بلوک 6 «VIB), 5 , d جرم حجمی, سختی 10280 kg/m3, 5.5 رنگ خاکستری فلزی خواص اتمی وزن اتمی 95.94 amu شعاع اتمی 145 pm شعاع کووالانسی 145 pm شعاع واندروالس ناشناخته ساختار الکترونی Kr]4d55s1] e- بازای هر سطح انرژی 2, 8, 18, 13, 1 درجه اکسیداسیون (اکسید) 2,3,4,5,6 (اسید قوی) ساختار کریستالی body centered مکعبی خواص فیزیکی حالت ماده جامد نقطه ذوب 2896 K (4753 °F) نقطه جوش 4912 K (8382 °F) حجم مولی 9.38 ((scientific notation|ש»10-6 m3/mol گرمای تبخیر 598 kJ/mol گرمای هم‌جوشی 32 kJ/mol فشار بخار 3.47 Pa at 3000 K سرعت صوت m/s at K متفرقه الکترونگاتیویته 2.16 (درجه پائولینگ) ظرفیت گرمایی ویژه 250 J/kg*K رسانائی الکتریکی 18.7 106/m اهم رسانائی گرمایی 138 W/m*K 1st پتانسیل یونیزاسیون 684.3 kJ/mol 2nd پتانسیل یونیزاسیون 1560 kJ/mol 3rd پتانسیل یونیزاسیون 2618 kJ/mol 4th پتانسیل یونیزاسیون 4480 kJ/mol پایدارترین ایزوتوپها iso NA نیم عمر DM DE MeV DP 93Mo {syn.} 4000 y ε 0.405 93Nb 99Mo {syn.} 65.94 h β 1.357 99Tc 100Mo {syn.} 1E19 y β 3.034 100Ru 92Mo 14.84% Mo با 5 نوترون پایدار است 94Mo 9.25% Moبا52 نوترون پایدار است 95Mo 15.92% Mo با53 نوترون پایدار است 96Mo 16.68% Mo با54 نوترون پایدار است 97Mo 9.55% Mo با55 نوترون پایدار است 98Mo 24.13% Mo با56 نوترون پایدار است واحدهایSI & STP استفاده شده ، مگر آنکه ذکر شده باشد.

خصوصیات قابل توجه

مولیبدنم ، عنصر شیمیایی است که در جدول تناوبی با نشان Mo و عدد اتمی 42 قرار دارد. مولیبدنم ، یک فلز واسطه می‌باشد. خالص این عنصر ، سیمگون و بسیار سخت است و یکی از بالاترین نقطه ذوب‌ها را در بین تمامی عناصر خالص دارا می‌باشد. مقادیر بسیار کم مولیبدنم برای استحکام بخشیدن به فولاد موثر است. این عنصر در تغذیه گیاهان ، مهم بوده ، درآنزیمهای خاصی مانند اکسیداز زانتین یافت می‌شود.

تاریخچـــــــــه

مولیبدنم ( از واژه یونانی ، molybdos به معنی "سرب مانند" ) بصورت آزاد در طبیعت وجود ندارد و تا اواخر قرن 18 ، ترکیبات آنرا با ترکیبات عناصر دیگر مانند کربن و سرب اشتباه می‌گرفتند. "Carl Wilhelm Scheele" در سال 1778 اثبات کرد که مولیبدنم با گرافیت و سرب ارتباطی ندارد و توانست اکسید این فلز را از مولیبدنیت جدا کند. در سال 1782، "Hjelm" موفق شد تا با روش کاهش این اکسید از کربن ، عصاره ناخالصی از مولیبدنم را جداسازی کند.

تا اواخر قرن 19 ، مولیبدنم کاربرد بسیار کمی داشت و در آزمایشگاه باقی ماند. بعد از این تاریخ ، شرکت فرانسوی Schneider and Co ، این فلز را بعنوان یک عامل آلیاژ ساز در پوشش زرهی مورد آزمایش قرار داد و به ویژگیهای مفید آن پی برد.

پیدایــــــــــش

اگرچه مولیبدنم در کانی‌هایی مانند وولفنیت (MoO₄Pb) یا پاولیت (MoO₄Ca) وجود دارد، منبع تجاری اصلی این فلز مولیبدنیت (MoS) می‌باشد. مولیبدنم را مستقیما" استخراج می‌کنند و بعنوان محصول جانبی استخراج مس نیز بازیافت می‌گردد. مقدار مولیبدنم در سنگهای معدن ، بین 0,01% تا تقریبا" 0,5% است. نزدیک به نیمی از مولیبدنم جهان در ایالات متحده استخراج شده و شرکت Phelps Dodge عرضه کننده اصلی آن است.

کاربردهـــــــــا

بیش از دو سوم کل مولیبدنم ، در آلیاژها بکار می‌رود. استفاده از مولیبدنم در جنگ جهانی اول افزایش یافت. در این دوران ، نیاز به تنگستن موجب گرانی این عنصر شده و فولاد محکم هم گران و کمیاب شده بود. آن زمان از مولیبدنم در آلیاژهای با دوام و فولادهای مقاوم در حرارتهای بالا استفاده می‌شد. آلیاژهای خاص ، حاوی مولیبدنم مثلHastelloys ، بطور چشمگیری در برابر حرارت و فرسایش ، مقاوم هستند.

از این عنصر در قسمتهای مختلف هواپیما و موشک و افروزه‌های لامپ استفاده می‌شود. در صنعت بنزین بعنوان کاتالیزور کاربرد دارد، بخصوص در کاتالیزورهای جداکننده گوگردهای آلی از محصولات بنزین. Mo-99 در صنعت ایزوتوپ اتمی بکار می‌رود. طیف رنگدانه‌های نارنجی مولیبدنم بین قرمز – زرد تا نارنجی- قرمز درخشانی قرار دارد که در پلاستیک ،جوهر ، رنگ و ترکیبات لاستیکی بکار می‌روند. دی‌سولفید مولیبدنم ، ماده لیز کننده بسیار خوبی مخصوصا" در دماهای زیاد به‌حساب می‌آید.

علاوه بر اینها مولیبدنم در بعضی وسایل الکترونیکی مثل پوشش فلزات رسانا در غشای نازک ترانزیستورها مورد استفاده قرار می‌گیرد.( TFTs)

نقش بیولوژیکی

گیاهان به مقادیر کم ، مولیبدنم نیاز داشته ، کمبود این عنصر باعث ضعف خاک می‌گردد. گیاهان و جانوران ، عموما" دارای مولیبدنم در مقادیر بسیار کم در هر میلیون هستند. مولیبدنم در گیاهان در مسیر تثبیت نیتروژن و کاهش نیترات و در حیوانات در مسیر کاهش پورین و ایجاد اسید اوریک فعالیت دارد. در بعضی حیوانات ، افزودن مقدار کمی مولیبدنم خوراکی موجب افزایش رشد می‌شود.

ایزوتوپهـــــــا

مولیبدنم دارای شش ایزوتوپ پایدار و تقریبا" 24 ایزوتوپ رادیو اکتیو است که اکثرآنها نیمه عمرهای دقیقه‌ای دارند. Mo-99 در ژنراتورهای جذبی که برای صنعت ایزوتوپ اتمی ، Tc-99 تولید می‌کنند، بکار می‌رود. بازار محصولات Mo-99 در حدود 100 میلیون دلار آمریکا در سال برآورد می‌شود.

هشدارهــــــــا

گرده‌های مولیبدنم و ترکیبات آن از جمله تری‌اکسید مولیبدنم و مولیبدیتهای محلول در آب ، درصورت استنشاق یا بلع ، احتمالا" مسمومیت‌زایی کمی دارند. بررسیهای آزمایشگاهی نشان داده است که مولیبدنم در مقایسه با بسیاری از فلزات سنگین مسمومیت‌زایی نسبتا" ضعیفی دارد. چون برای مسمومیت شدید مقدار بسیار زیادی از این عنصر لازم است، احتمال مسمومیت انسانها بعید است.

در فعالیتهای استخراج و تصفیه این عنصر و نیز صنایع شیمیایی ، امکان مسمومیت با مولیبدنم وجود دارد، ولی تا امروز هیچ موردی مبنی بر آسیب در اثر تماس با این عنصر گزارش نشده است. اگرچه ممکن است ترکیبات مولیبدنم محلول در آب تاحدی سمی باشند، ترکیبات نامحلول آن از قبیل دی‌سولفید مولیبدنم غیر سمی به‌حساب می‌آیند. با اینهمه ، زنجیره حوادث زیست محیطی می‌تواند منجر به پیامدهای جدی سلامتی مربوط به مولیبدنم شود.

سال 1996 در سوئد ازدیاد باران اسیدی در نزدیکی Uppsala موجب کاهش غذای طبیعی گوزنها در مناطق روستایی اطراف این ناحیه شد. در نتیجه گوزنها وارد مزارع جوئی شدند که کشاورزان برای جبران تاثیرات باران اسیدی خاک آنها را با آهک پوشانده بودند. آهک باعث تغییر در سطح کادمیم و سایر فلزات کم و ضروری موجود در خاک شده ، در نتیجه موجب جذب مقادیر زیاد مولیبدنم توسط دانه‌های جو می‌شود. خوردن این نوع جو توسط صدها گوزن ، در نسبت مولیبدنم به مس موجود در کبد آنها اختلال ایجاد کرد که پیامد آن لاغری ، تغییر رنگ مو ، زخم معده ، اسهال ، نابینایی ،پوکی استخوان و سرانجام ضایعات قلبی بود.

قانون OSHA ، حداکثر مواجهه با این فلز را برای روزی 8 ساعت و هفته ای 40 ساعت ،15 میلی گرم در هر متر مکعب تعیین نموده است. NIOSH حد تماس با مولیبدنم را 5000 میلی گرم در هر متر مکعب پیشنهاد کرده است.

پاک کننده‌ها detergents

منظور از پاک کننده‌ها detergents موادی هستند که ذره‌های چربی و چرک را از پارچه‌ها و یا اجسام دیگر بزدایند و در انواع مختلف تهیه می‌شوند. اولین ماده ای که به عنوان شوینده ساخته شد،صابون بوده است. از عمر صابون صدها سال می‌گذرد. آخرین دستگاههای صابون کشف شده، مربوط به 2000 سال پیش است، 700 سال است که صابون‌سازی بطور صنعتی و به مقادیر زیاد ساخته می‌شود و 200 سال است که ساخت آن، متحول گشته و به صورت کلاسیک و مدرن در آمدهاست. از آن زمان تا کنون، تعداد شوینده‌ها به حدی رسیده که قابل شمارش نیست، بطوری که امروزه در حجم انبوهی از شوینده‌ها، به همراه تبلیغات آنها مواجه شده‌ایم. در حال حاضر در برخی کشورها، تقریبا بیش از 80 درصد از مواد پاک کننده مصرفی از شوینده‌های سنتزی تهیه می‌شوند. لکن در مصارف عمومی واژه صابون، مشخص کننده یک نمک فلز قلیایی یا آمونیوم یک اسیدکربوکسیلیک راست زنجیر با تعداد 10-18 اتم کربن است و نام مواد شوینده به مواد صناعی با ساختمان مشابه اطلاق می‌شود. از این مواد، در مصارف عدیده ای از جمله برای پاک کردن، شستشو و در فرایندهای نساجی و غیره استفاده می‌گردد. از طرف دیگر، صابون‌های فلزی، کربوکسیلاتهای قلیایی خاکی یا فلزات سنگین با زنجیره طویل هستند. این صابون‌ها در آب نامحلول بوده و درسیستمهای غیر آلی، به عنوان مثال مواد افزودنی به روغنهای روان کننده، جلوگیری کننده از زنگ زدگی، ضد آب کردن مواد و سوختهای ژلاتین‌دار (مواد سوختنی مانندبنزین که با مواد غلیظ کننده ممزوج شده‌اند و از آنها در بمب‌های ناپالم و شعله افکن‌هااستفاده می‌شود)، قارچ‌کشها دارای کاربرد می‌باشد. خصوصیت قابل توجه ایناست که عدم توازن پلاریته (قطبیت) در داخل مولکول صابون‌ها و مواد شوینده و پاک کننده، موجب ابراز قابلیت انحلال و ماهیت فاز غیر معمول در حلالهای قطبی و غیر قطبی می‌شود. این رفتار، دقیقا باعث سودمندی چنین ترکیباتی در زمینه‌های خیس شوندگی، قابلیت انحلال، شویندگی (در مورد شستشو و خشک شویی بصورت ترامان)، رنگرزی و بسیاری از سایرفراورده‌های صنعتی و خانگی است. ترکیب اساسی ساختمان مولکولی پاک کننده‌هاموجب بوجود آمدن چنین صفاتی می‌گردد.

انواع مواد پاک کننده:

حذف سریع یون های سرب و کادمیوم از نمونه های آبی و پساب

حذف سریع یون های سرب و کادمیوم از نمونه های آبی و پساب با استفاده از ترکیب مزوپوری SBA_15 عامل دار شده

چکیده

 یونهای فلزات سنگین از مهمترین آلوده کننده های منابع اب و محیط زیست هستند و می توانند برای انسان و اکوسیستم خطراتی به همراه داشته باشند.سنتز جاذبهایی برای حذف این یونهای سمی از پسابها پیوسته یک موضوع تحقیقاتی مهم در فعالیتی کنترل آلودگی محیط زیست می باشد. این مطالعه پتانسیل ترکیب سیلیکاتی نانو حفرهSBA_15عامل دار شده با گروههای اتیلن دی آمین را برای حذف و یا پیش تغلیظpbوCdاز نمونه های آبی مورد بررسی قرار می دهد.اثر چندین متغییر(مقدار جاذب زمان به هم خوردن محلول PHو اثر حضورسایر کاتیون ها در محیط )مطالعه شد.pbوCd درPHبالاتر از 5/4 و پس از 15 دقیقه هم خوردن محلول بطور کامل حذف می شوند.ماکزیمم ظرفیت جاذب به ترتیب 360(±4/1)میکرو گرم و 100(±6/0)میکرو گرم از pbو Cdبر میلی گرم جاذب به دست آمد.نوع و مقدار اسید برای بازیابی آزمایش شد و فاکتور تغلیظ 200 بدست آمد.امکان کاربرد به روش(به هر دو منظور حذف و پیش تغلیظ)برای نمونه های فاظلاب آزمایشگاه تحقیقاتی شیمی بررسی گردید.

لیلا حاجی آقا بابایی-صفدر حیدری-علیرضا بدیعی

دانشگده شیمی دانشگاه آزاد اسلامی شهر ری تهران

دانشکده شیمی دانشگاه تهران 

مرجع

اندازگیری اهن در سنگ معدن

اندازگیری اهن در سنگ معدن با روش تیتراسیونهای  پتانسیومتری ( تیتراسیونهای ردوکس )

محلول های مورد نیاز تیترکننده : محلول سریک امونیوم نیترات طرز تهیه : 5.48 گرم از نمونه خالص و جامد Ce(NH4)(NO3)6 را در یک بالون 100 میلی لیتری با اسید سولفوریک یک مولار به حجم برسانید. می توانید به جای تهیه این محلول از پرمنگنات پتاسیم استاندارد ( 1.88 گرم در یک لیتر اب مقطر ) استفاده کنید. ۰.۲۵SnCl2 مولار طرز تهیه : 6 گرم SnCl2.2H2O را در 10 میلی لیتر HCl غلیظ حل کنید ( در صورت لزوم حرارت دهید ) سپس حجم ان را با اب مقطر به 100 میل لیتر برسانید. محلول حاضر را در بطری در سمبادهای نگهداری کنید و برای جلوگیری ازکسایش (Sn(II به (Sn(IV چند قطعه قلع فلزی به ان اضافه کنید. روش کار : 0.5 تا 1 گرم سنگ معدن را با ترازوی تجزیه ای وزن و در کلریدریک اسید غلیظ حل کنید ( مقدار 0.5 تا 1 گرم مربوط به نمونه ای است که در حدود 15% اهن داشته باشد ). پس از اینکه سنگ معدن حل شد قطره قطره به ان محلول SnCl2 اضافه کنید تا محلول بیرنگ یا سبز کمرنگ شود. حال این محلول برای تیتراسیون اماده است و لزومی ندارد مازاد SnCl2 را قبل از تیتراسیون از محلول خارج کنید. فقط توجه کنید که در منحنی تیتراسیون دو شکست مشاهده می شود که اولی مربوط به اکسایش قلع (II) ودیگری مربوط به اکسایش اهن(II) می باشد. الکترود را در محلول قرار دهید و حجم محلول را با اب مقطر به حجم 100 میلی لیتر برسانید. پتانسیومتر را روی مد mV قرار دهید. 5 میلی لیتر از تیترکننده را به محلول تیتراسیون اضافه کنید همزن را روشن کنید و پتانسیل اولیه محلول را بخوانید. تیتراسیون را به روش معمول انجام دهید ( هر یک یا چند میل لیتر یک بار پتانسیل را بخوانید ) و ان را تا افزودن 10 میلی لیتر از محلول تیتر کننده تا بعد از نقطه هم ارزی ادامه دهید. یس از یاداشت داده ها منحنی تیتراسیون را رسم کنید و با معادلات و روابط برقرار در تیتراسیون ها درصد اهن را در سنگ معدن بدست اورید.

آشنایی با کاتبان و خوشنویسان نی ریز

میر زا احمد نی ریزی

فرزند شمس الدین محمد

 معروف به میرزا احمد نی ریزی یا میر احمد نی ریزی, توانا ترین و نامدارترین خوشنویس قلم نسخ ایران که در اواخر دوره صفریه می زیسته است.

او را  استاد الاساتید , اعجوبه زمان و ناده دوران خوانده و آخرین کسی دانسته اند که در ایران در خط نسخ ید بیضا می نموده و پس از او در خسن خط نسخ تا کنون کسی به میدان اشتهار پا ننهاده است.

علاوه بر آثار به جا مانده از او که تاریخ و محل کتابت آنها بخشی از تاریخ حیات وی را روشن می سازد. از منابع متقدم و تحقیقات و تالیفات معاصر نیز می توان در هر چه روشن تر شدن زندگانی این هنرمند توانای ایرانی استفاده کرد.

قدیمیترین منبعی که در آن از او یاد شده تذکره ریاض الشعرا’  واله داغستانی است. واله با او مصاحبت داشته و ذیل شرح احوال عمویش لطف علیخان داغستانی, گزارش مختصری از او به دست داده است.

در تذکره های مختلف از استاد احمد نی ریزی یاد شده که مهمترین و جامع ترین تحقیق درباره احمد نی ریزی مقاله استاد ارجمند محمد حسن سمسار در دائره المعارف بزرگ اسلامی است.

میرزا احمد در نی ریز در محله سادات ولادت یافت. تاریخ تولد او دانسته نیست, اما با توجه به آثار موجود او که برخی متعلق به اواخر سده یازدهم هجری قمری است, می توان ولادت او را در نیمه دوم سده یازدهم حدس زد. برخی تولد او را در 1067 هجری قمری گفته اند که البته ماخی رای آن ذکر نشده است.

نام پدر او ملا علی اکبر و میرزا شمسعلی نیز گفته اند. میرزا احمد در نی ریز نشو و نما یافت و در همانجا به تحصیل پرداخت و با اصول و فنون خط و کتابت آشنا شد و چنانکه گفته اند در مدرسه غیاثیه نی ریز به تعلیم شاگردان اشتغال داشت.

استاد مستقیم میرزا احمد شناخته نشد. میرزا احمد تا اواخر سده یازدهم هجری قمری در زادگاه خود به سر برد. تا این رمان تنها دو اثر به او نسبت داده اند که یکی از آن دو قطعا از آن او نیست .

وی در اواخر سده یازده رهسپار اصفهان شد و در سال 1100 هجری قمری مقارن با اواخر حکومت شاه سلیمان صفری اول(حک 1077-1105 هجری قمری)در اصفهان سکنی گزید. میرزا احمد در خانه ای در محله پا قلعه می نشسته که بعدا به نوه دختری او میرزا ابوالخسن فرزند میر محمد اسماعیل خاتون آبادی تعلق گرفت.این خانه همچنان نسل به نسل در تملک سادات خاتون آبادی پا قلعه در آمد اتاق مشق و کتابت نی که به صورت ارسی سمت قبله ساخته شده بوده تا این اواخر باقی بود ه است.

میرزا احمد در سال 1107هجری قمری به دربار شاه سلطان حسین صفوی راه یافت و مورد توجه و عنایت خاص او و دیگر درباریان قرار گرفت.

میرزا احمد ظاهرا تا آخر عمر در اصفهان ماندگار شد. وجود آثار متعددی از 1107 تا حدود 1150 هجری قمری که در آنها به محل کتابت یعنی اصفهان اشاره شده نشان می دهد که وی بیشتر عمر خود را در اصفهان گذرانده است.

میرزا احمد آثار بسیاری پدید آورد و گفته اند که از راه کتابت حدود شصت هزار تومان صفوی و هدایا و تحف بسیاری از شاه سلطان حسین و درباریان و ساحب منصبان دریافت کرد. با وجود این از این درآمد هنگفت فقط به اندکی قناعت نمود و بقیه را در راه خدا انفاق کرد.

گفته اند که میرزا احمد 99 تا 120 قرآن, 77 صحیفه سجادیه و تعداد بسیاری ادعیه, مرقع و  قطعه کتابت کرده است.

میرزا احمد آثار بسیاری در کتابت قرآن و ادعیه دارد که اکثریت آن در موزه کاخ گلستان و مابقی در موزه های دیگر موجود می باشد.

از سالهای پایانی زندگانی میرزا احد و نیز تاریخ وفاتش هیچ اطلاعی در دست نیست. برخی تاریخ وفاتش را 1155 هجری قمری گفته اند. واله داغستانی در تذکره ریاض الشعرا’ که در سال 1161 تالیف کرده او را میرزا احمد مرحوم خوانده است.که می بایست بین دهه 50 تا 60 فوت کرده باشد.

محل دفن او را به اختلاف ذکر کرده اند. سنگلاخ, آرامگاه او را در کربلا دانسته در حالی که بعضی دیگر مدفن او را در زادگاهش نی ریز گفته اند.مرحوم جلال الدین همایی اطلاعات دقیق تری در کتاب تاریخ اصفهان به دست داده است. او مدفن میرزا احمد را در بقعه درب امام  در اصفهان دانسته و گفته است که فعلا اثری از آن دیده نمی شود ولیکن قطعی است که میرزای نی ریزی در همین مقبره ره خاک رفته است.

بنای یادبودی نیزر در زادگاهش برپا داشته اند.بنای یادبود در قبرستان میرشهاب الدین احمد در محله سادات واقع است.برخی آنجا را مدفن وی دانسته اند و حتی اخیرا سنگ قبری نیز برای آن تهیه شده و در آنجا قرار داده شده است.

در کتاب تاریخ و فرهنگ نی ریز به تفصیل درباره استاد احمد نی ریزی, زندگی نامه و آثارش  توضیح داده شده است.

رکن بن نصیر نی ریزی:

عبدالله بن یحیی بن عبدالله بن محمد بن احمد, ملقب به دکن بن نصیر نی ریزی, از خوشنویسان و کاتبان گمنام که در سده هشتم هجری قمری می زیسته است.

از شرح احوال و زندگانی وی هیچ اطلاعی در دست نیست. او کاتب نسخه ای از کتاب نزهت الارواح و روضت الافراح است که توسط شمس الدین محمد بن محمود شهرزوری تالیف شده است.

این نسخه در مجموعه جنگ دسائل کتابخانه حمیدیه به شماره 1/1447 و میکرو فیلم آن به شماره 1/195 در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران موجود است. این مجموعه شامل 420 برگ و در فاصله سالهای 750 تا 811 هجری قمری کتابت شده است.

محمد بن عبدالکریم نی ریزی:

از کاتبان گمنام که در سده هشتم هجری قمری می زیسته است.

نسخه ای از الوافیت فی شرح الکافیت تالیف رکن الدین حسن بن محمد گرگانی(متوفی717 هجری قمری) به قلم محمد بن عبدالکریم در دست است که در تاریخ 783 هجری قمری کتابت کرده است. این یسخه به شماره 2725 در کتابخانه ملی تبریز موجود است.

نورالدین احمد نی ریزی

فرزند محمد و نوه کمال شریف:

نورالدین احمد, فرزند محمد و نوه کمال (کمال الدین) نی ریزی ملقب به نورالدین شریف نی ریزی, از خوشنویسان قلم نسخ که در سده نهم هجری قمری می زیسته است.

او در اواخر سده نهم هجری قمری به قزوین مهاجرت کرد و در پایان آن قرن به سبب شیوع طاعون و وبا از آنجا به برخی از روستاهای اطراف قزوین پناه برد. نسخه ای از رساله حاشیت لوامع الاسرار, تالیف قطب الدین رازی,توسط نورالدین کتابت شده است.

عیسی بن احمد برمکی نی ریزی:

از خوشنویسان قلم نسخ در سده نهم و دهم هجری قمری است.

دانسته های ما درباره وی محدود به گزارش مختصری است که در فهرست کتب خطی کتابخانه آستان قدس رضوی ذیل مواهب الهی آمده و تنها اثری که از او شناخته شده, کتابت همین نسخه کتاب مواهب الهی است.

این کتاب تاریخ آل مظفر از آغاز ظهرو این خاندان تا سال 757 هجری قمری است که معین الدین معلم یزدی به نام شاه شجاع نوشته است.

محمود بن احمد نی ریزی:

خوشنویس گمنام قرن دهم هجری قمری است.

تنها اثری که از او باقی است, نسخا ای از قرآن کریم است که در سال 987 هجری قمری کتابت کرده است. این قرآن به شماره 1502 در کتابخانه آستان قدس رضوی نگهداری می شود.

شمس الدین بن حافظ نی ریزی:

کاتب و خوشنویس قلم نسخ در سده یازده هجری قمری است.

نسخه ای از کتاب قواعد الحکام تالیف علامه حلی, به قلم او در دست است. این نسخه به قطع رحلی عنوان, شنگرف, جلد تیماج حنایی مقوایی به قلم نسخ در تاریخ ماه صفر سال 1058 هجری قمری کتابت شده ,و به شماره 402 در کتابخانه آستانه امامزاده عبدالعظیم حسنی در شهر ری موجود است.

فخر الدین احمد بن سلطان محمد نی ریزی:

نسخ نویس گمنام نی ریز که در سده 11 هجری قمری می زیسته است.

نزدیک بودن دوران زندگی و یبا میرزااحمد معروف, سبب شده که برخی آن دو را یکی بدانند درحالی که لقب پدرش با لقب پدر میرزااحمد متفاوت و خود او نیز ملقب به فخرالدین است.

تنها اثری که از او برجا مانده صحیفه سجاریه ای است که به شماره دفتر 1109 در کتابخانه کاخ-موزه گلستان نگهداری می شود.

محمد هادی نی نی ریزی:

از خوشنویسان قلم نسخ که در سده یازده هجری قمری می زیسته است.

نسخه ای از کتاب کنزالعرفان فی فقه القرآن تالیف مقداد بن عبدالله بن محمد بن حسین بن محمد سیوری, به دست او کتابت شده است. این نسخه به قلم نسخ و تاریخ کتابت آن 1066 هجری قمری است.

محمد طاهر نی ریزی

فرزند محمد قلی:

محمد طاهر فرزند محمد قلی نی ریزی, از نسخ نویسان سده یازده هجری قمری است.

تنها اثری که از او در دست است نسخه ای از کتاب حل مشکلات الشارات خواجه نصیر الدین طوسی (متوفی 762 هجری قمری) است که آن را به خط نسخ روز دوشنبه ذی القعده سال 1075 هجری قمری در اصفهان کتابت کرده است.

نورالدین حسینی نی ریزی معروف به میرزا بزرگ

فرزند شهاب الدین احمد:

از خوشنویسان قلم نسخ که در سده 13 هجری قمری در نی ریز می زیسته است.

اواز خاندان معروف سید جلال الدین عبدالله واز نوادگان سید قطب الدین نی ریزی و پدر میرشهاب الدین نی ریزی, حکیم و فیلسوف سده 13 و 14 هجری قمری است.

ظاهرا سید نورالدین تا آخر عمر در زادگاه خود به سر برد و سد انجام در همانجا در ماه شوال 1313 هجری قمری وفات یافت و در قبرستان میر شهاب الدین احمد به خاک سپرده شد. آرامگاه و سنگ قبر او هنوز در آن قبرستان پابرجاست.

دو نسخه از قرآن کریم به قلم او موجود است که یکی در موزه آستان قدس رضوی و دیگر در موزه کاخ گلستان نگهداری می شود.

میرزا محمد شفیع نی ریزی:

از عالمان و خوشنویسان سده دوازدهم هجری قمری است.

از زندگانی و شرح حال وی هیچ اطلاعی در دست نیست. تنها می دانیم که او در شمار بزرگان عصر خود بوده و اثری که با عنوان صیغ مشکله از او باق است نشان دهنده توانایی و تبحر او در علم صرف است.

محمد شریف خونساری که ظاهرا از شاگردان وی بوده حل چند صیقه مشکل عربی را از محمد شفیع پرسیده و جوابهای او را به صورت رساله ای جمع آورده است.

این رساله در سال 1190 هجری قمری کتابت شده و با شماره عمومی 515/942 در کتابخانه ملی فارس (شهید دستغیب) موجود است.

قطعه ای نیز از او در کتاب تذکره سازگار با رقم: محمد شفیع النیریزی آمده است که البته تاریخ آن قابل خواندن نیست.

میرزا زین العابدین نی ریزی:

از خوشنویسان گمنام سده 12 و 13 هجری قمری است. اطلاعات ما در بار ه و محدود به مطالبی است که خود او در پایان نسخه اصلاح الالفاظ به دست داده است. تنها اثری که از او می شناسیم کتابت کتاب اصلاح الالفاظ است. این کتاب تالیف شیخ مفید بن میرزانبی شیرازی است.

محمد کاظم نی ریزی

فرزند محمد رحیم:

از خوشنویسان قلم نسخ در سده 13 هجری قمری است که با توجه به آثار به جا مانده از او می بایست در اواخر سده دوازده و نیمه اول سده سیزده زیسته باشد.

از او دو اثر باقی مانده

 صحیفه سجادیه که این نسخه در کابخانه اصغر مهدوی است. و قطعه ای به قلم نسخ رقاع که این قطعه در کتابخانه استاد بیانی است.

سید محمد جعفر نی ریزی

فرزند ابوالحسن حسینی:

از خوشنویسان و روحانیان نی ریز است که در سده سیزدهم هجری قمری می زیست.او از خاندان سید جلال الدین عبدالله و از نوادگان سید قطب الدین نی ریزی و پسر عموی سید نورالدین (میرزا بزرگ) بود و به سبب ازدواج با زنی از اهل ده چاه اغلب در آنجا سکونت داشت.حُسن شهرت او به شیخ محمد حسن سیرجانی ملقب به پیغمبر دزدان نیز رسید و شیخ محمد حسن در نامه ای که خاب به او نوشته او را گرامی و بزرگ داشته و بسیار ستوده است.

از آثار او کتابت دیوان شعر منسوب به امیرالمومنین علی(ع) به قلم نسخ است. ترجمه این اثر به نظم توسط علی پسر او به خط نستعلیق کتابت شده است. این اثر از سید مرشدالدین به فرزندش سید صبغد و نیز از او به فرزندش دکتر سید محمود جلالی به ارث رسیده است.

کتابت کتاب المجنون العامری و لیلی العامریه را نیز به او نسبت داده اند.

سید ابوطالب حسینی نی ریزی

فرزند سید حسین:

از خاندان سید جلال الدین عبدالله و از نوادگان سید قطب الدین محمد نی ریزی و پسر عموی سید نورالدین حسینی است که به ابو طالب لمس شهرت دارد.

او از خوشنویسان توانا بوده و در خطوط نسخ شکسته و ثلث مهارت داشته است. میرزاحسن حسینی فسائی در فارسنامه ناصری او را ستوده و در توصیف او گفته است: جناب مستطاب سید ابوطالب خوشنویس که قلم مشکین رقمش خط نسخ بر خطوط نسخ نویسان کشیده است.

سید ابوطالب حدود سال 1250 هجری قمری در نی ریز ولادت یافت و در همانجا بالید و به تحصیل و کسب فنون خوشنویسی پرداخت. گفته اند که سالهای آخر عمر به نجف اشرف سفر کرد و در همانجا در سال 1315 هجری قمری درگذشت.

از او آثاری چند باقی مانده است.

سید یوسف حسینی نی ریزی

فرزند سید نورالدین:

از سادات خاندان سید جلال الدین عبدالله واز نوادگان سید قطب الدین محمد نی ریزی که در سده سیزده و اوایل سده چهارده هجری قمری می زیسته است. او از خوشنویسان و دانشمندان عصر خود و برادر کوچکتر میرشهاب الدین نی ریزی بود.

سید یوسف در نی ریز در خانواده ای اهل علم و هنر و عرفان دیده به جهان گشود و در مدرسه حکیم به فراگیری علوم دینی پرداخت. او سپس راهی تهران شد و سالها در آنجا سکونت گزید و ظاهرا در همانجا تاهل اختیار کرد. برخی از نوادگان او در تهران سکونت دارند.

سید یوسف پس از وفات در قبرستان خاک فرج قم جنب برادرش میر شهاب الدین به خاک سپرده شد. تاریخ وفات او در نیمه اول سده چهاردهم هجری قمری گفته اند.

کتابت شجره نامه سید قطب الدین نی ریزی از او باقی مانده, البته آثار دیگری نیز داشته است که متاسفانه به آنها دسترسی نبوده است.

عبدالحسین نی ریزی

فرزند علی:

از خوشنویسان قلم نسخ در سده سیزده هجر قمری است.

نسخه ای از تحفت الزائر علامه محمد باقر محلسی (متوفی 1110 یا 1111 هجری قمری) به قلم او در دست است.

علی نقی نی ریزی

فرزند عبدالحسین:

از خوشنویسان قلم نسخ در سده سیزدهم هجری قمری است.

به قلم او سی پاره ای موجود است ه آن را در سال 1255 هجری قمری در نی ریز کتابت کرده است. این سی پاره در دو جلد و شامل جزو سیزدهم ونوزدهم قرآن کریم است که سید ابوطالب فرزند حاج آقا سید احمد و آقا محمد جعفر فرزند کربلائی علی محمد در سال 1255 هجری قمری بر مسجد نی ریز وقف کرده اند.

این اثر به شماره ردیف 627-629 و شماره ثبت 1471-1472 در کتابخانه آستان حضرت احمدبن موسی(ع) شاهچراغ موجود است.

محمد حسن نی ریزی:

از خوشنویسان قلم نسخ در سده سیزدهم هجری قمری است.

در کتاب احوال و آثار خوشنویسان نام او محمد حسین آمده و در فهرست کتابخانه محلس شورای ملی به اشتباه با عنوان محمد حسن نیری از او یاد شده است. کتابت نسخه ای از زادالمعاد علامه مجلسی از او برجا مانده است.

محمد تقی نی ریزی:

از خوشنویسان گمنام سده سیزده هجری قمری است که تنها یک قطعه از وی باقی مانده است.

این قطعه به قلم نستعلیق نیم دودانگ و شکسته نستعلیق متوسط است.

او پدر محمد حسن نی ریزی از خوشنویسان توانا در قلم نسخ است.

ابوالقاسم نی ریزی

فرزند محمد تقی:

از خوشنویسان سده سیزده هجری قمری است. با توجه به نام پدرش و تاریخ زندگی او می تواناحتمال داد که او فرزند محمخد تقی خوشنویس و برادر محمد حسین نی ریزی باشد.

تنها اثری که از او در دست است صحیفه سجادیه ای است که در سال 1224 هجری قمری کتابت کرده است.

ملا عبدالجواد نی ریزی

فرزند ابوالقاسم:

از خوشنویسان توانای قلم نسخ که در سده سیزده می زیسته است.

با توجه به نام پدرش و نیز تاریخ زندگانی وی می توان احتمال داد که ابوالقاسم نی ریزی خوشنویس که پیش از این شرح حال وی گذشت پدر او باشد.

وی در نی ریز ساکن بوده و با محمد حسین خان نی ریزی (متوفی بعد از 1240 هجری قمری) حاکم نی ریز مصاحبت داشته و آثاری را نیز برای او کتابت کرده که از آن جمله نسخه ای از قرآن کریم است که در 1232 هجری قمری نوشته است. با توجه به آثار موجود او از 1232 تا 1290 هجری قمری یعنی در حدود 60 سال کتابت می کرده است. به گفته اعتضادالسلطنه او برای نوشتن هر جلد قرآن کریم صد تومان می گرفته است.

تنها  سه اثر  او در اختیار است.

محمد حسین نی ریزی

فرزند ملا محمد تقی:

از خوشنویسان قلم نسخ در سده سیزدهم هجری قمری است. اودر نی ریز در خانواده  ای اهل علم و هنر زاده شد. پدرش محمد تقی نیز در شمار خوشنویسان عصر خود بود . دانسته های ما از وی محدود به چند اثری است که از او برجا مانده است.

1-الاسعاف فی شرح ابیات القاضی و الکاشف

2- الاسعاف فی شرح ابیات القاضی و الکشاف(نسخه دومی که توسط ایشان تحریز شده)

3- مرقع

4- قطعه

محد صفی نی ریزی:

از نسخ نویسان گمنام که در نی ریز می زیسته است.

یک نسخه قرآن کریم به قلم او باقی است که با توجه به رقم آن به احتمال از نوادگان میرزااحمد نی ریزی بوده است.

ملا عبدالله نی ریزی

فرزند ملا علی عسکر:

از نسخ نویسان توانا و گمنام است که در سده سیزده و اوایل سده چهارده هجری قمری در نی ریز می زیست.

او در نی ریز ولادت یافت و همانجا نیز به آموختن و فراگرفتن اصول و فنون خوشنویسی پرداخت. تاریخ ولادت او دقیقا دانسته نیست اما برخی تولد او را در سال 1226 هجری قمری گفته اند. ملا عبدالله در محله سادات سکونت داشت و سرانجام نیز در همانجا در سال 1312 هجری قمری وفات یافت.

از او چند قطعه در دست است که نزد برخی از اهالی نی ریز نگهداری می شود.

سید علی نی ریزی

فرزند سید نعیم بزرگ:

سید علی فرزند سید نعیم شیخ الاسلام بزرگ عالم و خوشنویس توانا که در سده سیزده هجری قمری در نی ریز می زیسته است.

خاندان او در شمار عالمان و بزرگان و ادیبان آن دیار بودند.

سید علی به احتمال در اواسط نیمه اول سده سیزده در نی ریز ولادت یافت و در همانجا بالید و تحصیلات خود را به انجام رساند.با توجه به تاریخ آثار به جا مانده از او به احتمال در اواخر سده سیزده هجری قمری وفات کرده است.

از جمله آثار او وقف نامه روستای وزیره به خط شکسته نستعلیق و مبایعه نامه ای است که هر دو را در تاریخ 1272 هجری قمری کتابت کرده است.سید علی دارای چهار فرزند پسر بوده که همگی در شمار عالمان و خوشنویسان بوده اند.

سید داود نی ریزی

فرزند سید علی:

عالم و خوشنویس توانای نی ریزی است که در کتابت خطوط مختلف مهارت داشته . او در تاریخ 1255 هجری فمری در نی ریز ولادت یافت و در همانجا به فراگیری دانش و اصول خوشنویسی پرداخت. از آنجا که سید داود در شمار عالمان دینی شهر بوده در بسیاری از مسائل اجتماعی و دینی به او مراجعه می شده و به همین سبب نکاح نامه ها, وقف نامه ها و قباله های بسیاری به دست او کتابت و تایید شده است.

سید داود سرانجام در تاریخ 1377 هجری قمری در نی ریز درگذشت.

میرزا محمد نی ریزی:

از خوشنویسان گمنام قلم نسخ که در سده سیزده و اوایل سده چهارده هجری قمری می زیسته است. تنها اطلاعی که در باره وی داریم مجموعه ای است که به قلم وی کتابت شده است. این مجموعه شامل مناسک العاشقین و مشارب العارفین و مرآت العارفین  از راز شیرازی است.

محمد ابراهیم نی ریزی(متخلص به ساکت)

فرزند محمد شریف:

محمد ابراهیم فرزند محمد شریف متخلص به ساکت از دانشمندان ادیبان و خوشنویسان سده سیزده و چهارده هجری قمری است.

محد ابراهیم در پایان سده سیزده هجری قمری به مشهد مقدس سفر کرد و در آنجا به نسخه ای از کتاب امل الامل شیخ حرعاملی که به خط خود مولف کتابت شده بود دست یافت, به خاطر اشتغال بسیار گزیده از آن را انتخاب و کتابت کرد. اما پس از پایان , خود کاتب آنچه را کاسته بود در حواشی اضافه کرده است.

از محمد ابراهیم در بخش عارفان بیشتر خواهیم گفت

محمد امین نی ریزی

فرزند عبدالسمیع:

از نسخ نویسان توانا که در سده چهارده هجری قمری می زیسته است. به قلم او صحیفه سجارده ای باقی مانده است.

این نسخه به شماره 45 از کتابهای اهدایی مجید فیروز(ناصرالدوله)درکتابخانه مجلس شورا است.

میرزا محمد دانشمند

فرزند ملا محمد:

از خوشنویسان توانا در قلم نسخ که در سده سیزدهم و سده چهاردهم هجری قمری می زیسته است.

وی در نی ریز ولادت یافت و در همانجا به فراگیری اصول خوشنویسی اشتغال ورزید. علاوه بر کتابت به وعظ و خطابه نیز می پرداخت. او از طریق نگارش جزوه های قرآن مجید به ویژه سوره یاسین و سایر کتیبه های سفارشی زندگانی خود را اداره می کرد.

میرزا محمد تا آخر عمر مجرد زیست و سرانجام در سال 1381 هجری قمری در نی ریز وفات یافت. از او جند قطعه و نیز بخشی از کلام الله مجید باقی مانده که نزد برخی از اهالی نی ریز است.

ید

---

اطلاعات اولیه

ید ، عنصر شیمیایی است که در جدول تناوبی دارای نشان I و عدد اتمی 53 می باشد. عنصری است حل نشدنی که مقدار بسیار کم آن برای موجودات زنده لازم است. واکنش پذیری ید از تمامی هالوژنها کمتراست و الکترون دهنده ترین هالوژن شبه فلز می باشد. از ید عمدتا" در پزشکی ، عکاسی و رنگ استفاده می‌شود.

تاریخچــــه

Tellurium - Iodine - Xenon Br IAt   جدول کامل
عمومی
نام , علامت اختصاری , شماره	Iodine, I, 53
گروه شیمیایی	هالوژنها
گروه , تناوب , بلوک	p , 5 , 17VIIA
جرم حجمی , سختی	4940 kg/m3 , نامشخص
رنگ	خاکستری تیره مایل به بنفش درخشان
خواص اتمی
وزن اتمی	126.90447 amu
شعاع اتمی (calc.)	140 (115) pm
شعاع کووالانسی	133 pm
شعاع وندروالس	198 pm
ساختار الکترونی	krypton]4 d10 5 s2 5p5]
-e بازای هر سطح انرژی	2, 8, 18, 18, 7
درجه اکسیداسیون (اکسید)	±1,5,7 (اسید قوی)
ساختار کریستالی	اورتورومبیک
خواص فیزیکی
حالت ماده	جامد (غیر مغناطیس)
نقطه ذوب	386.85 K (236.66 °F)
نقطه جوش	457.4 K (363.7 °F)
حجم مولی	25.72 scientific notationש10-6 m3/mol
گرمای تبخیر	20.752 kJ/mol
گرمای هم‌جوشی	7.824 kJ/mol
فشار بخار	Pa at K
سرعت صوت	m/s at K
متفرقه
الکترونگاتیویته	2.66 (درجه پاولینگ)
ظرفیت گرمایی ویژه	145 J/kg*K
رسانائی الکتریکی	8.0 10-8/m اهم
رسانائی گرمایی	0.449 W/m*K
1st پتانسیل یونیزاسیون	1008.4 kJ/mol
2nd پتانسیل یونیزاسیون	1845.9 kJ/mol
3rd پتانسیل یونیزاسیون	3180 kJ/mol
پایدارترین ایزوتوپها
iso NA نیم عمر DM DEMeV DP 127I 100% I با 74 نوترون پایدار است 129I {syn.} 1.57E7y Beta- 0.194 129Xe 131I {syn.} 8.02070 d)) Beta- 0.971 131Xe
واحدهای SI & STP استفاده شده ، مگر آنکه ذکر شده باشد.

ید ( واژه یونانِ iodes به معنی بنفش) در سال 1811 توسط Barnard Courtois کشف شد.

پیدایــــش

ید بسیار خالص را می توان از واکنش یدید پتاسیم با سولفات مس تهیه کرد.البته روشهای دیگری نیز برای جداسازی این عنصر وجود دارد.

خصوصیات قابل توجه

ید عنصر جامد درخشانی است به رنگ آبی مایل به سیاه که در دماهای استاندارد به بخاری بنفش رنگ و بد بو تبدیل می گردد.این هالوژن همچنین با بسیاری از عناصر، ترکیباتی را می سازد اما از سایر عناصر گروه هالوژنها فعالیت کمتری داشته و دارای خصوصیاتی شبیه فلزات است.ید به راحتی در کلروفرم، تتراکلرید کربن یا دی سولفید کربن حل شده و محلولهای ارغوانی رنگی بوجود می آورد( تنها به مقدار کمی در آب قابل حل است) .رنگ آبی سیر با محلول نشاسته ویژگی ید آزاد می باشد.

کاربردهــــــا

در مناطقی که غذای آنها حاوی مقدار کم ید می باشد – مثلا" مناطق دور افتاده از دریا که هیچگونه غذای دریایی مصرف نمی شود- کمبود ید ابتلا به بیماری گواتر اصطلاحا" گواتر محلی را افزایش می دهد.در بیشتر ( نه تمامی) این مناطق با افزودن مقدار کم یدید سدیم به نمک طعام از ابتلا به این بیماری جلوگیری شده است.این محصول به نام نمک ید دار نیز معروف است.کاربردهای دیگر این عنصر:

• یکی از هالوژنها است که وجود آن به مقدار کم برای موجودات زنده حیاتی است ؛ هورمون تیروئید تیروکسین و تری یدوتیرونین حاوی اتمهای ید می باشد.
• تنتور ید ( 3% ید عنصری در پایه آب / اتانول) از اجزاء مهم تمامی وسایل کمکهای اولیه می باشد که هم برای ضد عفونی کردن زخمها و هم برای پاکسازی آبهای شرب سطحی مورد استفاده قرار می گیرد( 3 قطره در هر لیتر ، پس از 30 دقیقه تاثیر می کند).
• ترکیبات ید در رشته شیمی آلی مهم و در پزشکی بسیار سودمند هستند.
• از یدیدها و تیروکسین که حاوی ید هستند در پزشکی داخلی و در ترکیب با الکل ( بعنوان تنتور ید) برای ضد عفونی نمودن زخمهای بیرونی استفاده می شود.
• یدید پتاسیم در عکاسی کاربرد دارد.
• یدید تنگستن برای تقویت افروزه لامپها مورد استفاده قرار می گیرد.
• تری یدید نیتروژن برای کاربردهای تجاری بسیار انفجاری و ناپایدار است اما جزو شوخیهای معمول دانشگاهی به حساب می آید.

ایزوتوپهـــــــا

برای ید 30 ایزوتوپ وجود دارد که تنها یکی از آنها I-127 پایدار است.از ایزوتوپ رادیواکتیو مصنوعی I-131 ( ساطع کننده بتا) که دارای نیمه عمر 8 روز است برای درمان سرطان و دیگر بیماریهای غده تیروئید استفاده می گردد.معمول ترین ترکیبات ید عبارتند از یدیدهای سدیم و پتاسیم ( KI) و یدیتها ( KIO3).
ید فقط یک ایزوتوپ پایدار I-127 دارد.با این همه ایزوتوپهای رادیواکتیو ید کاربردهای وسیعی دارند.I-129 با نیمه عمر 17 میلیون سال محصولی از پراش Xe-129 در اتمسفر است اما نتیجه فروپاشی U-238 نیز می باشد.چون U-238در خلال فعالیتهای مربوط به انرژی هسته ای تولید می شود، وجود آن ( به نسبت I-129/I) می تواند فعالیتهای در حال انجام در هر مکان را مشخص کند.به همین علت از I-129 در مطالعات آب باران بعد از حادثه چرنوبیل استفاده شد.از آن همچنین بعنوان ردیاب آبهای زیر زمینی و نشان دهنده پراکندگی فضولات در محیط زیست استفاده می گردد.سایر کاربردها ممکن است بوسیله تولید I-129 در پوسته زمین ازطریق تعدادی مکانیسم فروپاشی مختل شود.

I-129 از جهات زیادی شبیه Cl-36|chlorine است. این ایزوتوپ ، هالوژنی قابل حل و نسبتا" واکنش ناپذیر است که بیشتر بصورت آنیونی non-sorbing یافت شده و بوسیله واکنشهای کیهانزاد ، حرارت اتمی و ثابت تولید می شود. درمطالعات آب شناسی چگاله های I-129 معمولا" به نسبت I-129 به مقدار کلی I گزارش می شود( که عملا" I-127 است).چون نسبتهـــــــــای Cl-36/Cl,I-129/I در طبیعت تقریبا" کم می باشد ( 14-10تا 10-10) اوج حرارت اتمی I-129/I در طول دهه 70 و 80 تقریبا" به 7-10رسید.I-129 با Cl-36 در بعضی موارد فرق دارد ؛ نیمه عمر آن طولانی تر است ( vs6/1 ، 3/0 میلیون سال)، به شدت biophilic است و به اشکال یونی چندگانه وجود دارد ( معمولا" I- و یودیت) که دارای رفتار شیمیایی متفاوتی هستند.

هشدارهـــــــــا

تماس مستقیم آن با پوست ممکن است آسیبهایی را به همراه داشته باشد پس هنگام کار با ید باید بسیار احتیاط نمود.بخار ید باعث دردناک شدن چشم و غشاء مخاطی می شود.حداکثر مقدار مجاز ید در هوا نباید از 1 میلی گرم در هر متر مکعب فراتر رود.

نانوتکنولوژی در خدمت پیشرفت صنعت نفت

فناوری نانو می­تواند اثرات قابل توجهی در صنعت نفت داشته باشد، در مطلب زیر بعد از اشاره به برخی از این تأثیرات، تعدادی از کاربردهای فناوری نانو در صنعت نفت بویژه در بحث آلودگی محیط زیست و نیز سنسورهای نانو به طور مختصر معرفی گردیده است:

مقدمه
هنگامی که ریچارد اسملی ( Richard Smally ) برندة جایزة نوبل، بالک مینسترفلورسنس را در سال ۱۹۸۵ در دانشگاه رایس کشف نمود،‌ انتظار اندکی داشت که تحقیق او بتواند صنعت نفت را متأثر سازد. سازمان انرژی آمریکا ( DOE ) سرمایه‌گذاری خود را در قسمت فناوری نانو با ۶۲ درصد افزایش داد تا مطالعات لازم در زمینة‌ موادی با نام‌های باکی‌بال‌ها ( Bulky Balls ) و باکی‌تیوب‌ها ( Bulky Tubes )‌ استوانه‌های کربنی که دارای قطر متر می‌باشند صورت گیرد. نانولوله‌های کربنی با وزنی در حدود وزن فولاد، صد برابر مستحکم ­ تر از آن بوده، دارای رسانش الکتریکی معادل با مس و رسانی گرمایی هم ارز با الماس می‌باشند. نانوفیلترها می‌توانند به جداسازی مواد در میدان‌های نفتی کمک کنند و کاتالیست‌های نانو می‌توانند تأثیر چندین میلیارد دلاری در فرآیند پالایش به‌دنبال داشته باشند. از سایر مزایای نانولوله‌های کربنی می‌توان به کاربرد آن‌ها در تکنولوژی اطلاعات (‌ IT ) نظیر ساخت پوشش‌های مقاوم در مقابل تداخل‌های الکترومغناطیسی، صفحه‌های نمایش مسطح، مواد مرکب جدید و تجهیزات الکترونیکی با کارآیی زیاد اشاره نمود.
علم نانو یک تحول بزرگ در مقیاس بسیار کوچک بسیاری از محققان و سیاستمداران جهان معتقدند که علم نانو می‌تواند تحولات اساسی در صنعت جهانی ایجاد نماید صنعت نفت نیز از پیشرفت این تکنولوژی بهره‌مند خواهد گشت.
علم نانو می‌تواند به بهبود تولید نفت و گاز با تسهیل جدایش نفت وگاز در داخل مخزن کمک نماید. این کار با درک بهتر فرآیندها در سطوح مولکولی امکانپذیر می‌باشد.
با توجه به اینکه نانو مربوط به ابعادی در حدود متر می‌باشد، نانوتکنولوژی به مفهوم ساخت مواد و ساختارهای جدید توسط مولکول‌ها و اتم‌ها در این مقیاس می‌باشد.
خوشبختانه کاربردهای عملی نانو در صنعت نفت جایگاه‌ ویژه‌ای دارند. نانوتکنولوژی دیدگاه‌های جدید جهت استخراج بهبودیافتة نفت فراهم کرده است. این تکنولوژی به جدایش موثرتر نفت و آب کمک می‌کند . با افزودن موادی در مقیاس نانو به مخزن می‌توان نفت بیشتری آزاد نمود. همچنین می‌توان با گسترش تکنیک‌های اندازه‌گیری توسط سنسورهای کوچک،‌ اطلاعات بهتری دربارة مخزن بدست آورد.

مواد نانو
صنعت نفت تقریباً در تمام فرآیندها احتیاج به موادی مستحکم و مطمئن دارد. با ساخت موادی در مقیاس نانو می‌توان تجهیزاتی سبکتر، مقاومتر و محکم‌تر از محصولات امروزی تولید نمود. شرکت نانوتکنولوژی GP در هنگ‌کنگ یکی از پیشگامان توسعة کربید سیلیکون، یک پودر سرامیکی در ابعاد نانو می‌باشد.
با استفاده از این پودرها می‌توان مواد بسیار سختی تولید نمود. این شرکت در حال حاضر مشغول مطالعه و تحقیق بر روی سایر مواد مرکب می‌باشد و معتقد است که می‌توان با نانوکریستال‌ها تجهیزات حفاری بادوامتر و مستحکم‌تری تولید کرد. همچنین متخصصان این شرکت یک سیال جدید حاوی ذرات و نانوپودرهای بسیار ریز تولید نموده‌اند که به‌طور قابل توجهی سرعت حفاری را بهبود می‌بخشد. این مخلوط آسیب‌های وارده به دیوارة مخزن در چاه را حذف نموده و قابلیت استخراج نفت را افزایش می‌بخشد.

آلودگی
آلودگی توسط مواد شیمیایی و یا گازهای آلاینده یک مبحث بسیار دشوار در تولید نفت و گاز می‌باشد. نتایج بدست‌آمده از تحقیقات دانشمندان حاکی از آن است که نانوتکنولوژی می‌تواند تا حد مطلوبی به کاهش آلودگی کمک کند. در حال حاضر فیلترها و ذراتی با ساختار نانو در حال توسعه می‌باشند که می‌توانند ترکیبات آلی را از بخار نفت جدا سازند. این نمونه‌ها علیرغم اینکه اندازه‌ای در حدود چند نانومتر دارند، دارای سطح بیرونی وسیعی بوده و قادر به کنترل نوع سیال گذرنده از خود می‌باشند. همچنین کاتالیست‌هایی با ساختار نانو جهت تسهیل در جداسازی سولفید هیدروژن، آب، مونوکسیدکربن، و دی‌اکسید کربن از گاز‌طبیعی در صنعت نفت بکار گرفته می‌شوند. در حال حاضر مطالعاتی بر روی نمونه‌هایی از خاک رس در ابعاد نانو و جهت ترکیب با پلیمرهایی صورت می‌پذیرد که بتوانند هیدروکربن‌ها را جذب نمایند. بنابراین می‌توان باقیمانده‌های نفت را از گل حفاری جدا نمود.

سنسورهای هیدروژن خود تمیز کننده

کلسترول

به طور کلی استرویید ها (چربیها) ترکیباتی هستند که دارای ساختمان اصلی سیکلوپنتانوپرهیدروفنانترن ( گونان ) می باشند.دارای ساختارهای چند حلقه ای هستند که در روی اسکلت اصلی در موقعیت های مختلف عوامل گوناگونی ممکن است استخلاف شوند و به این دلیل ترکیبات زیادی به نام کلی استرویید وجود دارند که فقط عده معدودی از آنها دارای اثار و خواص فارماکولوژیک بوده و موارد استعمال درمانی دارند. سر دسته و ترکیبات اصلی این گروه موادی هستند که دارای منشا طبیعی حیوانی (مانند هورمون ها و اسیدهای صفراوی ) یا گیاهی (مانند گلوکزیدهای قلبی و آلکوییدها )  می باشند بعدها برای به دست اوردن اثر بهتر یا به علت این که از راه استخراج و تهیه بعضی از این اجسام به صورت دارو مواجه با اشکالاتی بودند مبادرت به سنتز و تهیه مشتقات جدید نمودند.

به منظور آشنایی با ساختمان استروییدها قدری درباره ترکیبات هیدروسیکلیک صحبت میکنیم. این ترکیبات از کوچکترین حلقه یعنی C₃ H₆

سیکلوپروپان شروع شده و ترکیبات مختلفی از این ماده که اثر بی هوشی داردسنتز شده مثل سیکلوپروپیل متیل اتر با اثر حشره کشی و سیکلورفان با اثر آنتا گونیستی مرفین . دیگر ترکیبات مجتمع است که بیشتر در آلکالوییدهای گل های پیرتروم شامل سینرین ها و پیرترین ها بوده که خاصیت ضد حشره قوی دارند. ترکیبات شول موگرا جزو سیکلوپنتان ها هستند که اثر ضد جذام دارند و در این دسته ترکیبات دیده می شود و مهم ترین این اسید ها عبارتند از : اسید هیدنوکارپیک ٬ اسید شول موگریک ٬ اسید ستوشول موگریک و اسید گولیک و چون اسید ها روغنی هستند میزان جذب و امولسیون شدن آنها در بدن کم است لذا برای بالا بردن حلالیت و قدرت امولسیونه آنها امروزه ترکیبات صابونی قلیایی یا استرها یا اترهای امینوالکل آنها را مورد استفاده قرار می دهند تا این ترکیبات اسیدی روغنی به صورت ذرات ریز میکروسکوپی پایدار شوند و بدین ترتیب مناسب برای تزریق شوند.

یکی دیگر از اشکالات این اسیدهای ضد جذام وجود باند مضاعف در حلقه ی سیکلوپنتن آنها ست که اثرات سمی و شوک را به وجود می آورد با هیدروزنه کردن این باند مضاعف می توان این نقیصه را برطرف کرد. ترکیبات گروه تا حدی اثرات دارویی دارند سرامد این گروه اینوزیتول می باشد که به قند حیوانی نیز معروف است و در اکثر بافت های بدن وخود دارد ولی کمبودش در بدن عوارضی ایجاد نمی نماید.

کلسترول :

کلسترول از دسته ی چربیها (لیپیدها) است که به غشای سلول استحکام و انعطاف می دهد.

حالت طبیعی آن به صورت آزاد یا استریفه اغلب متصل به پروتئید های خون است در مغز ٬ غده فوق کلیوی ٬ زرده تخم مرغ ٬ رنگ های صفراوی و نخاع شوکی نیز وجود دارد.طرز تهیه : لانولین یا مغز استخوان را به وسیله قلیایی صابونی می کنند و کلسترول آزاد شده را از صابون تشکیل یافته به وسیله کلروفرم اتر یا اتر دوپترول استخراج می نمایند. کلسترول هنگام تهیه ی لسیتین از مغز گاو واسب یا زرده تخم مرغ به عنوان ماده ی ثانوی می باشد . عموما کلسترول تجارتی دارای ناخالصی هایی است که نه تنها مربوط به طرز تهیه و منشا آن است بلکه مربوط به فاسد شدن آن در نتیجه اکسیده شدن در مجاورت هوا و نور و تبدیل یافتن به متا و اکسی کلسترول می باشد. کلسترول یکی از عوامل تشکیل رسوب یا نوعی چرک بیولوژیک در جدار شریان ها به نام پلاک است که تنگ شدن شریانها و سخت شدن جریان اسید خون به قلب را موجب می شود. کلسترول به دو صورت در جریان خون وجود دارد جزء بد و مضر کلسترول را  LDL و جزء خوب و مفید آن را  HDL می نامند. اگر LDL موجود در خون اکسید شود به شکل مسمومیت زا در میاید. که این مسمومیت زایی را می توان با مصرف غذاهای سرشار از مواد ضداکسیدکننده  کاهش داد.از جمله انتی اکسیدانهایی که باعث کاهش سطح LDL در خون می شوند ترکیباتی تحت عنوان فلاونهای پلی متوکسیلات( PMFs) آنتی اکسیدانهایی هستند که به گروهی از مواد شیمیایی گیاهی به نام فلاونوئیدها تعلق دارند.فلاونوئیدها در انواع میوه ها سبزیجات و چای نیز موجودند. این دسته از مواد در پوست مرکبات  به صورت قابل جذب در بدن وجود دارد عصاره ی مرکبات حاوی مقدار جزئی از فلاونوئیدها است در حالیکه پوست آنها 20 برابر بیشتر دارای ترکیبات فلاون است. ماست هم در کاهش  LDL موثرمیباشد علاوه بر استفاده از این مواد غذایی مفید باید در رژیم غذایی از محتوای کمتر چربی اشباع شده گنجانده شود.برای افزایش جزء مفید کلسترول HDL توصیه می شود از ماهیهای چرب که سرشار از چربی امگا.3 هستند مثل ماهی قباد ٬سالمون٬تون و کیلکا استفاده شود.

تعادل شیمیایی

تعادل شیمیایی

تمام فرآیندهای برگشت پذیر ، تمایل به رسیدن به یک حالت تعادلی دارند. برای یک واکنش برگشت پذیر ، حالت تعادل وقتی برقرار می‌شود که سرعت واکنش رفت برابر با سرعت واکنش برگشت باشد. پیکان دوگانه در حد وسط یک واکنش و معادله شیمیایی ، نشانگر این است که می‌توانیم هم در جهت رفت و هم در جهت برگشت معادله را بخوانیم.
واکنشهای برگشت پذیر و تعادل شیمیایی واکنش فرضی زیر را در نظر می‌گیریم:
(A₂(g)+B₂(g)↔2AB(g
این معادله را می‌توانیم هم در جهت رفت و هم در جهت برگشت بخوانیم. اگر A₂ و B₂ با هم مخلوط شوند، بر هم اثر کرده ، AB را تولید می‌کنند. از طرف دیگر ، از تجزیه شدن نمونه‌ای از AB خالص ، A₂ و B₂ حاصل می‌شود. اگر A₂ و B₂ را در ظرفی مخلوط کنیم، بر هم اثر کرده ، AB را تولید می‌کنند و با پیشرفت واکنش ، غلظت آنها به‌تدریج کاهش می‌پذیرد.
از این رو ، از سرعت این واکنش کاسته می‌شود. در شروع آزمایش ، چون AB وجود ندارد، واکنش برگشت نمی‌تواند امکان‌پذیر باشد. ولی این واکنش ، با تولید شدن مقداری AB در واکنش رفت آغاز می‌شود. این واکنش ، نخست به‌کندی صورت می‌گیرد (به علت آن که غلظت AB کم است)، ولی به‌تدریج سریعتر می‌شود. با گذشت زمان ، سرعت رفت کاهش می‌پذیرد، ولی سرعت واکنش برگشت افزایش می‌یابد، تا این که دو سرعت با هم برابر می‌شوند و تعادل شیمیایی برقرار می‌گردد.

پویایی تعادل شیمیایی
تعادل شیمیایی ، حالتی پویا است که در آن ، دو تغییر مخالف با سرعت برابر صورت می‌گیرند. در حالت تعادل ، غلظت تمام مواد ، ثابت می‌ماند. غلظت AB ثابت می‌ماند، زیرا AB با سرعتی که در واکنش رفت تولید می‌شود، با همان سرعت هم در واکنش برگشت مصرف می‌گردد. به همین منوال ، A₂ و B₂ با همان سرعتی که (در واکنش برگشت) تولید می‌شوند، (در واکنش رفت) به مصرف می‌رسند. تذکر این مطلب مهم است که غلظتها ثابت‌اند. از آن جهت که سرعتهای واکنشهای مخالف با هم برابرند، نه بدان جهت که هر گونه فعالیتی متوقف شده است.

ثابت تعادل
به فرض این که واکنشهای رفت و برگشت با مکانیسمی ‌ساده و تک‌مرحله‌ای صورت بگیرند،
K_f A₂B₂=سرعت رفت
K_r AB²=سرعت برگشت
بیان می‌شود. در حالت تعادل ، این دو سرعت با هم برابرند
از تقسیم ثابت سرعت واکنش رفت ، K_f ، بر ثابت سرعت واکنش برگشت ، K_r ، ثابت دیگری بدست می‌آید که ثابت تعادل ، K ، نامیده می‌شود:
K_f/K_r=K
مقدار عددی K با دما تغییر می‌کند.
تعداد مجموعه غلظتها برای سیستمهای تعادلی این واکنش بی‌نهایت زیاد است، ولی در هر صورت ، برای کلیه سیستمهای تعادلی در دمای معین وقتی که غلظتهای A₂ و B₂ و AB در رابطه بالا قرار می‌گیرند، همواره به یک مقدار K منجر می‌شوند. بطور کلی برای هر واکنش برگشت پذیر داریم :
wW+xX↔yY+zZ
بطور قراردادی ، جملات غلظتی مواد طرف راست معادله شیمیایی در صورت کسر عبارت ثابت تعادل نوشته می‌شود.

تعادلهای ناهمگن
تعادل بین مواد در دو یا چند فاز را تعادل ناهمگن می‌نامیم. در دما و فشار ثابت ، غلظت یک جامد خالص یا مایع خالص ثابت می‌ماند.
K_c و K_p
عبارت ثابت تعادل را برای واکنشهایی که دارای مواد گازی هستند، می‌توان برحسب فشارهای جزیی گازها (برحسب اتمسفر) نوشت. این نوع ثابت تعادل با K_p نشان داده می‌شود. رابطه بین K_c و K_p به صورت زیر است :
جمله n∆ ، تغییر تعداد مولکولهای گازها است. وقتی که معادله شیمیایی از چپ به راست خوانده شود. برای بدست آوردن غلظتهای تعادلی می‌توان هم از Kc و هم از Kp استفاده کرد.

اصل لوشاتلیه
اصل لوشاتلیه ، عکس العمل یک سیستم در حالت تعادل را نسبت به تغییر شرایط آزمایش پیشگویی می‌کند. 

مرجع

هر چه اسباب اندازه گیری دقیقتر باشد اندازه اشتباه کمتر است، در اندازه گیریهای فیزیک چنانچه درجه دقت معلوم نباشد، اندازه گیری نمی‌تواند کاملا مورد استفاده قرار گیرد، اطلاع بر حدود خطا اغلب از اتلاف وقت آزمایش کننده جلوگیری می‌کند مثلا ممکن است یک کمیت از روی کمیات دیگر محاسبه می‌شود و در رابطه‌ای که مورد استفاده قرار می‌گیرد یک کمیت با توان n و در کمیت دیگر با توانی کمتر از n وارد شود.

خطاهای اندازه گیری

خطاهای قابل اجتناب

این خطاها در نتیجه روش غلط اندازه گیری یا نقص اسباب یا خطا در طرز خواندن رخ می‌دهد که البته می‌توان اینگونه اشتباهات را رفع کرد.

خطاهای غیر قابل اجتناب

این خطاها ، خطاهایی هستند که می‌توان حدود آنها را تخمین زد، خطاهای اتفاقی قسمتی از خطاهای غیر قابل اجتناب است، هنگامی که با یک اسباب و در شرایط متشابه ، یک عمل اندازه گیری تکرار شود نتایج حاصله در اثر خطای اتفاقی اختلاف پیدا می‌کند. مثلا اگر طول میله‌ای را بخواهیم با دقت حدود یک سانتیمتر اندازه بگیریم در تمام اندازه گیریهای مکرر عددی مانند 15 سانتیمتر بدست می‌آید، ولی اگر بخواهیم با دقت 10/1 میلیمتر اندازه بگیریم ممکن است به ترتیب نتایجی از قبیل 15.56 و 15.69 و 15.61 و 15.56 و 15.58 و 16.61 سانتیمتر می‌شود. اگر به دفعات متعدد آزمایش تکرار شود اغلب نتایج در حول یک مقدار متوسط خواهد بود.

خطای ماکزیمم

اگر نتایج اندازه گیری یک کمیت را با x₁ و x₂ و ... و x_n نمایش دهیم مقدار متوسط عددی x = (x₁ + x₂ + … + x_n)/n را می‌توان اندازه آن کمیت اختیار کرد و بزرگترین مقادیر: |x_n - x| , … , |x₁ - x| را خطای ماکزیمم گویند. هنگامی که یک یا چند نتیجه اندازه گیری از مقدار متوسط اختلاف اتفاقی قابل ملاحظه داشته باشد در محاسبات مربوط به خطا ، خطای متوسط را در نظر می‌گیرند.

خطای مطلق

اگر نتیجه اندازه گیری برای یک کمیت به x نمایش داده شود و اندازه حقیقی آن کمیت که برای ما نامعلوم است x + ∆x فرض شود تفاضل این دو مقدار یعنی (x - (x+∆x که مساوی x∆- است، خطای مطلق اندازه گیری نامیده می‌شود.

خطای نسبی

نسبت خطای مطلق به اندازه حقیقی کمیت را که مساوی ∆x/x- است را خطای نسبی می‌نامند.

محاسبات مربوط به خطا

اگر اندازه یک کمیت ε را با دو کمیت y , x بوسیله (ε = f(y,x بستگی داشته باشد، اشتباهی را که روی اندازه ε در اثر خطا روی y , x رخ می‌دهد، می‌توان محاسبه کرد:

(Z = f(x,y) - f(x+∆x , y+∆y

چون مقادیر ε  ∆y  ∆x∆ کوچک هستند در محاسبات مربوط می‌توان این مقادیر را مانند دیفرانسیل ε , y , x منظور داشت یعنی: ε = fx∆x + fy∆y∆ چون علامت خطا برای ما نامعلوم است، از این جهت در محاسبات مربوط قدر مطلق خطا در نظر گرفته می‌شود. اگر کمیت ε برابر یا تفاضل دو کمیت y , x باشد خطای مطلق ماکزیمم روی ε برابر مجموع خطاهای مطلق ماکزیمم روی y , x خواهد بود. مقادیر تقریبی بعضی عبارات جبری و خطوط مثلثاتی و میزان خطا که باید در محاسبات مورد توجه قرار گیرد. هنگامی که x کوچک باشد بجای عبارات ستون اول ، ستون دوم و اندازه تقریبی خطا در ستون 3 قید شده است.

خطا که تفاوت دو عبارت است عبارت تقریبی عبارت اصلی x²- 1+2x 2(1 + x) x²- 1-2x 2(1 - x) x³/6 x radians Sinx x²/2 x radians Cosx x³/3- x radians tanx

 

شیمی کاغذ

برخلاف این تصور که تولید کاغذ اساسا یک فرآیند مکانیکی است، در این فرآیند ، پدیده‌های شیمیایی نقش برجسته‌ای دارند. از تبدیل چوب به خمیر کاغذ گرفته تا تشکیل کاغذ ، اصول شیمیایی دخالت آشکاری دارند. لیگنین زدایی از یک منبع گیاهی مناسب ، معمولا چوب ، یک فرآیند شیمیایی ناهمگن است که در دما و فشار زیاد انجام می‌شود.

دامنه شیمی کاغذ ، وسیع و جالب است شامل مباحثی از قبیل شیمی کربوهیدراتها ، رنگدانه‌های معدنی ، رزینهای آلی طبیعی و سنتزی و افزودنیهای پلیمری متعدد می‌باشد. در فرآیند تشکیل نیز تا حد زیادی شیمی کلوئید و شیمی سطح دخالت دارد. نقش پلیمر ، شیمی محیط زیست و شیمی تجزیه را نیز نباید فراموش کرد.
 

ترکیب شیمیایی کاغذ از آنجا که کاغذ از الیافی ساخته می‌شود که قبلا تحت تاثیر تیمارهای فیزیکی و شیمیایی قرار گرفته‌اند، سلولهای گیاهی حاصل از ترکیب شیمیایی ثابتی نسبت به ساختار منابع گیاهی اولیه برخوردار نیستند. سلولهای گیاهی عمدتا از پلیمرهای کربوهیدراتی آغشته شده به مقادیر مختلف لیگنین (یک ترکیب پلیمری آروماتیک که میزان آن با افزایش سن گیاه افزایش می‌یابد و در حین فرآیند لیگنینی شدن تولید می‌گردد) تشکیل شده‌اند. بخش کربو هیدراتی سلول بطور عمده از پلی ساکارید سلولز تشکیل شده است. بخشی از این ترکیبات شامل پلی ساکاریدهای غیر ساختمانی با وزن مولکولی کم به نام همی سلولز هستند، که نقش بسیار مهمی در خصوصیات خمیر و کاغذ دارند.

به نظر می‌رسید که با توجه به نام همی سلولزها ، این ترکیبات با سلولز ارتباط داشته باشند و به روش مشابهی با سلولز بیوسنتز شده باشند. اما در حال حاضر بخوبی مشخص شده است که این پلی ساکاریدها به روش متفاوتی بیوسنتز شده باشند. اما در حال حاضر به خوبی مشخص شده است که این پلی ساکاریدها به روش متفاوتی بیوسنتز می‌شوند و نقش ویژه‌ای در دیواره سلول گیاهان ایفا می‌کنند. علاوه بر این ترکیبات مهم ، مقادیر کمی از مواد آلی قابل استخراج و مقادر بسیار کمی از مواد معدنی نیز در دیواره سلولی الیاف وجود دارد.
 

مواد عصاره‌ای و اندک (%)	لیگنین(%)	همی سلولزها (%)	سلولز (%)
10>	25 تا 35	20	40 تا 45	سوزنی برگان
10>	17 تا 25	15 تا 35	40 تا 45	پهن برگان

ترکیب کلی استخراج الیاف گیاهی از نظر درصد کربن ، هیدروژن و اکسیژن بسته به درجه لیگنین شدن متغیر است. میزان این عناصر برای چوب حدود 50% کربن ، 6% هیدروژن و 44% اکسیژن است. از آنجایی که ترکیب عنصری کربوهیدراتها کم و بیش به صورت CH2O)n) است، میزان کربن موجود تقریبا حدود 40% است. لیگنین یک ترکیب آروماتیک با فرمول تقریبی C10H11O4 می‌باشد. بنابراین ، میزان کربن آن بطور متوسط حدود 65 - 60% است.
 

سلولز سلولز مهمترین ترکیب ساختاری دیواره‌های سلول است و بعد از حذف لیگنین و انواع دیگر مواد استخراجی نیز مهمترین ترکیب ساختاری کاغذ محسوب می‌شود. از نظر شیمیایی ، سلولز یک پلیمر دارای ساختمان میکرو فیبریلی شبه بلوری متشکل از واحدهای D-β گلوکوپیرانوزی با اتصالات (4 <---- 1) گلیکوزیدی است. همچون بسیاری از پلی ساکاریدها ، سلولز پلیمری بسپاشیده با وزن مولکولی زیاد است. بسته به نوع منبع سلولزی، درجه پلیمریزاسیون سلولز از 10000 تا 15000 متفاوت است.

سلولز 100% بلوری شناخته نشده است، اما ساختمان سلولز دارای یک بخش بلوری و یک بخش غیر بلوری یا بی‌شکل است. درجه بلورینگی بستگی به منشاء سلولز دارد. سلولز پنبه و انواع جلبکها مانند والونیا درجه بلورینگی بسیار بالایی است. در حالیکه سلولز چوب درجه بلورینگی پایینی دارد. سلولز بوسیله باکتریها نیز تولید می‌گردد که البته به عنوان منابع سلولزی برای کاغذ کاربردی ندارند.
 

همی سلولزها همی سلولزها گروهی از پلی ساکاریدهای غیر ساختاری با وزن مولکولی کم و اغلب ناهمگن هستند که ارتباطی با سلولز نداشته و از راه بیوسنتز متفاوتی تولید می‌شوند. نام همی سلولزها نشان دهنده ارتباط یا نزدیکی آنها با سلولز نیست. نقش همی سلولزها در دیوراه سلول بخوبی شناخته شده نیست، اما وزن مولکولی خیلی کم آنها نمی‌تواند همی سلولزها را به عنوان یک پلیمر ساختاری مطرح کند (درجه پلیمریزاسیون آنها بین 150 - 200 است).

تحقیقات نظری در این زمینه نشان می‌دهد که همی سلولزها ممکن است نقشی در انتقال آب داشته باشند. همی سلولزها معمولا از واحدهای مونومری هگزوزی مثل D- گلوکوپیرانوز ، D- مانوپیرانوز و D- گالاکتوپیرانوز و واحدهای پنتوزی مثل D- زایلو پیرانوز و –L آرابینوفورانوز تشکیل شده‌اند. بخش قابل توجهی از همی سلولزها حتی بعد از لیگنین زدایی شیمیایی ، در خمیر کاغذ باقی می‌مانند. مهمترین همی سلولز موجود در سوزنی برگان گالاکتو گلوکومانان است که حدود 20% از وزن خشک چوب را تشکیل می‌دهد.
 

لیگنین لیگنین ، پلیمری آروماتیک با ساختاری بسیار پیچیده است. تقریبا کلیه خصویات لیگنین در کاربردهای کاغذ سازی نقش منفی دارند و کاغذهای با کیفیت خوب از الیافی ساخته می‌شود که تقریبا عاری از لیگنین هستند. لیگنین سبب شکننده شدن کاغذ می‌شود و به دلیل اکسایش نوری و تشکیل گروههای رنگی سبب افزایش زردی و تیرگی کاغذ می‌شود. کاغذ روزنامه مثال خوبی در این زمینه است و بطور کلی کلیه خمیرهای مکانیکی که در آنها مقدار زیادی لیگنین وجود دارد، چنین اثرهایی را نشان می‌دهد.
 

رزینها و مواد استخراجی چوب حاوی مقدار کمی (کمتر از 5%) از ترکیباتی است که توسط حلالهای آلی مثل اتانول یا دی کلرومتان قابل استخراج هستند. میزان این ترکیبات در پهن برگان و سوزنی برگان و در بین گونه‌های مختلف چوبی متفاوت است. اگر چه این ترکیبات ممکن است در حین فرآیندهای شیمیایی تهیه خمیر کاغذ حذف شوند، اما همیشه مقداری از آنها در کاغذ باقی می‌ماند. ترکیب شیمیایی این مواد بسیار متغیر است و شامل آلکانها ، آلکنها ، اسیدهای چرب (اشباع یا غیز اشباع) ، استرهای گلیسرول ، مومها ، اسیدهای رزینی ، ترپنها و ترکیبات فنولی هستند.

میزان باقیمانده این ترکیبات این ترکیبات در خمیر و کاغذ بستگی به فرآیند تهیه خمیر مورد استفاده دارد. در مجموع ، ترکیبات اسیدی مثل اسیدهای چرب و رزینی در محیط قلیایی براحتی از طریق تبدیل شدن به نمکهای محلول حل می‌گردند، اما در خمیر سازی اسیدی ، این ترکیبات براحتی قابل حل و خارج سازی نیستند. چندین محصول فرعی مفید در عملیات خمیر سازی از مواد استخراجی قابل استحصال است که مهمترین آنها شامل تربانتین و روغن تال است. تربانتین مخلوطی از هیدروکربنهای دو حلقه‌ای با فرمول C10H16 است که ترکیبات عمده آن α و β- پنن است.

این ترکیبها به صورت محصولات فرعی فرار با بازده 5-4 لیتر به ازای هر تن چوب (کاج) قابل استحصال بوده و به عنوان حلال مور استفاده اند. روغن تال عمدتا از اسیدهای رزینی به همراه حدود 10% ترکیبات خنثی تشکیل شده است. این اسیدها از نظر ساختمانی ایزومرهای اسید آبیتیک هستند و به عنوان مواد افزودنی شیمیایی و مواد آهارزنی در تهیه کاغذ مصرف می‌شوند. 

مرجع

چگونه دی ان آ را از میوه ها استخراج کنیم؟

How to Extract DNA From Fruits

G. Carboni, January 2007
Text editing by Donald Desaulniers, Ph.D. 

مرجع

داستان کشف آسپرین:

داستان کشف آسپرین:

Felix Hoffmann
سازنده اولین قرص آسپرین

فردریک بایر (Fredrich Bayer) در سال 1825 بدنیا آمد. پدر او یک نساج و رنگرز پارچه بود و طبق عادت آن زمان وی در ابتدا شغل و حرفه پدر را برای کار انتخاب کرد و پس از مدتی فعالیت با پدر، در سال 1848 تشکیلاتی مشابه برای خود راه اندازی کرد و در آن حرفه بسیار هم موفق شد.

تا قبل از 1856 برای رنگرزی از مواد رنگی طبیعی استفاده می شد اما با کشف و صنعتی شدن ساخت رنگهای حاصل از مواد نفتی، بایر که پتانسیل موجود در این کشف را بخوبی احساس کرده بود با کمک شخصی بنام فردریک وسکوت (Friedrich Weskott) کمپانی Bayer را راه اندازی کرد.

بایر در ماه می سال 1880 در گذشت و تا آن زمان کمپانی هنوز در فعالیت رنگرزی مشغول بود، اما شرکت تصمیم گرفت با استخدام تعدادی شیمیدان نوآوری هایی در این صنعت بوجود آورد و این اتفاق هم افتاد اما نه در صنعت رنگرزی.

هنگامی که فلیکس هوفمن (Felix Hoffmann) در حال انجام آزمایش با یکسری از ضایعات رنگی بود تا شاید بتواند دارویی برای درمان درد ناشی از بیماری پدرش بدست آورد توانست به پودری دسترسی پیدا کند که امروزه شما آنرا به نام آسپرین می شناسید.

هوفمن آسپرین را کشف نکرد
تعجب نکنید! هوفمن آسپرین را دوباره کشف کرد. آسپرین چهل سال قبل توسط یک شیمیدان فرانسوی کشف شده بود، این شیمیدان بخوبی می دانست که پودر اسید استیل-سالی-سیلیک (acetylsalicylic acid) دارای خاصیت شفا بخشی بسیار می باشد. در واقع بیش از 3500 سال بود که بشر این پودر را می شناخت چرا که در سال 1800 یک باستان شناس آلمانی که در مصر تحقیق می کرد، با ترجمه یکی از پاپیروس های مصری متوجه شد که بیش از 877 نوع مواد دارویی برای مصارف مختلف در مصر باستان شناخته شده بود که یکی از آنها همین پودر اسید بود که برای برطرف کردن درد از آن استفاده می شد.

Fredrich Bayer ، موسس شرکت بایر

در برخی از شواهد و نوشته های دیگری که در یونان بدست آمده است نیز مشخص شده که بشر حدود 400 سال پیش از میلاد از شیره پوست درخت بید برای درمان تب و درد استفاده می کرده است. همچنین آنها هنگام زایمان زنان از این ماده برای کاهش درد استفاده می کردند. امروزه مشخص شده که ماده موجود در این شیره چیزی جز اسید سالی-سیلیک نیست.

ثبت رسمی کشف آسپرین
در ماه مارچ 1899 کمپانی بایر رسما" محصول خود بنام آسپرین را به ثبت رساند و به دنبال آن در سایر کشورهای جهان نیز تحقیقاتی گسترده راجع به این دارو انجام گرفت بگونه ای که هنگام بازنشستگی هوفمن در سال 1928، آسپرین در تمام دنیا شناخته شده بود.

آسپرین از مهمترین اکتشافات هوفمن بود اما این تنها کشف او نبود. درست چند روز پس از کشف آسپرین هوفمن به ماده ای دست پیدا کرد که امروز در بازار بنام هروئین (Heroin) مشهور شده است. از این ماده مخدر در تمام مدت جنگ جنگ جهانی اول بعنوان یک دارو استفاده می شد اما امروزه در تمام کشور های جهان از فهرست دارو ها خط خورده است.  

مرجع

تهیه آب اکسیژنه و بررسی برخی از خواص آن

پراکسیدها به دو دسته تقسیم می شوند: پلی اکسیدها که با اسید سولفوریک تولید اکسیژن می کنند و هیپر اکسیدها که با اسید سولفوریک رقیق تبدیل به آب اکسیژنه می شوند.به این دسته نمکهای آب اکسیژنه می گویند.    

دمای ذوب و جوش آن به ترتیب ºC 89- و ºC150 می باشد. ثابت دی الکتریک H2O2  بالا می باشد. مایع خالص آن در دمای ºC  25 ، 93= ε و محلول آبی 60% آن 120= ε می باشد. بنابراین ترکیب جزء حلاللهای یونی کننده خیلی خوبی هستند ولی بعلت قدرت اکسیدکنندگی زیاد و ناپایداری ، قدرت حل کنندگی آنها محدود است.   

 برای پایدار کردن، آنرا با موادی از قبیل اسید فسفریک، اسید سیتریک و گلیسرول که خاصیت ضد کاتالیزوری دارند، مخلوط می کنند.خاصیت اکسید کنندگی آب اکسیژنه بعلت سهولت آزاد شدن یک اتم اکسیژن فعال است

واکنش اسید ها و بازها

واکنش اسید ها و بازها 

Experiments with
ACIDS and BASES

G. Carboni, March 2004
Translation edited by Harry C. Brown

مرجع

گوجه فرنگی به عنوان باتری ساعت

آهن یون مس را از محلول الکترولیت آن جدا می کند 

با تشکر از پایگاه اطلاع رسانی شیمی جناب آقای انتشاری

منبع