وابسپارش گرمایی…نفت :

وابسپارش گرمایی…نفت : 

 وابسپارش گرمایی رویه‌ای برای تبدیل مواد آلی پیچیده به نفت خام سبک است. این رویه تقلیدی از جریان طبیعی زمین‌شناختی است که در ساخت سوخت فسیلی اتفاق می‌افتد. در فشار و گرمای زیاد زنجیره‌های بلند بسپار هیدرو‌ژن، اکسیژن، و کربن متلاشی شده و به شکل زنجیره‌های کوتاه ترکیبات هیدروکربن با بیشینهٔ ۱۸ کربن درمی‌آیند. از فوریه ۲۰۰۵ کارخانه‌ای آزمایشی در ایالت میسوری امریکا با استفاده از زائدات بوقلمون روزانه ۴۰۰ بشکه نفت خام سبک تولید می‌کند. هزینهٔ تمام شده ۸۰ دلار برای هر بشکه گزارش شده است. این هزینه برای موادی که دارای کربن بیشتری باشند، مانند بطری‌های پلاستیکی، کمتر خواهد بود. نفت مایعی غلیظ و افروختنی به رنگ قهوه‌ای سیر یا سبز تیره است که در لایه‌های بالایی بخش‌هایی از پوسته کره زمین یافت می‌شود. نفت شامل آمیزه پیچیده‌ای از هیدروکربن‌هایی گوناگون است. بیشتر این هیدروکربن‌ها از زنجیره آلکان هستند ولی ممکن است از دید ظاهر، ترکیب یا خلوص تفاوت‌های زیادی داشته باشند. ریشه واژه نفت از واژه اوستایی «نافتا» است. در برخی منابع قدیمی به صورت نفط نیز آمده است. نفت از باقی مانده حیوانات وگیاهانی که میلیونها سال قبل از محیط دریا (آب)،قبل از دایناسور ها زندگی می کردند ،تشکیل شده است .در طی سالها ،باقی مانده ها توسط لپه های گل پوشیده شده است .گرما وفشار این لپه ها به این باقی مانده ها کمک کرد تا به چیزی تبدیل شوند که ما امروزه نفت خام می دانیم . نفت ها از کجا آمده است؟ نفت خام ،یک مایع زرد تا سیاه ،بودار می باشد ،معمولا در نواحی زیر زمینی که مخازن نامیده می شود ،یافت می شود .دانشمندان و مهندسان یک منطقه انتخاب شده تا مطالعه نمونه های سنگی زمین را مورد استخراج قرار می دهد .اندازه گیریها انجام می شود واگر مکان از لحاظ نفتی مکان موفقیت آمیزی باشد ،حفاری آغاز می شود .بالای چاه ساختاری که (گل)نامیده می شود ،برای جا دادن وسایل ولوله ها ی مورد استفاده در چاه ساخته می شود .زمانی که حفاری تمام می شود ،چاه حفر شده یک جریان ثابتی از نفت را به سطح زمین خواهد آورد .

مایکروفر

تاثیر مایکروفر بر کیفیت غذا : از آنجایی که زمان مواجهه غذا با آب و دمای بالا در مایکرووفر در مقایسه با روشهای پخت معمولی کمتر است، از دست دهی ویتامینها و مینرالها نیز در آن کمتر است. به خصوص ویتامینهای محلول در آب همچون ویتامین C و B1 که به حرارت بسیار حساس هستند در مایکروفر بیشتر حفظ میشوند. مایکرووفر این برتری را نسبت به جوشاندن دارد که نشت ویتامینها به درون آب پخت را به حداقل میرساند و از این نظر شبیه به بخارپز کردن است. مطالعه ای که در سال 2003 انجام شد حاکی از آن بود که در مایکروفر از دست رفتن ترکیبات محلول آنتی اکسیدانی فنولیک نسبت به سایر روشهای پخت بیشتر است،اما اینکه این ترکیبات فنولیک چه نقشی در تغذیه انسان دارند،خود سوال است.از مزیتهای مایکروفر این است که ترکیب پروتئینی غذا در آن نسبت به سایر روشهای پخت بیشتر حفظ میشود. گوشت پخته شده با مایکروفر، از کیفیت بالاتری برخوردار است، زیرا با اکسیداسیون کمتری همراه است. از آنجایی که حرارت در مایکرووفر ملایم تراست،واکنش قهوه ای شدن هم درآن به طور مشهود کمتر است.

تاثیر اشعه مایکروویو در سلامت انسان:

مطالعات اخیر توکسیسیتی و کارسینوژنسیتی اشعه های مایکروویو را رد کرده اند. با این وجود ، ایمنی اشعه مایکروویو برای سلامت انسان مورد بحث است.این که آیا اشعه مایکروویو میتواند باعث ایجاد ترکیبات سرطانزا در غذا گردد یا نه توسط کمیته تخصصی National Health and Medical Research Council مورد مطالعه قرار گرفت و تایید نشد. با این حال، اشعه مایکروویو میتواند به همان طریق که غذا را گرم می کند، بافتهای بدن را نیزگرم کند. مواجهه با مقدار بالای اشعه مایکروویو، می تواند باعث سوختگی دردناک شود . عدسی چشم به خصوص به حرارت زیاد حساس است و مواجهه زیاد با اشعه های مایکروویو میتواند باعث کاتاراکت شود. مواجهه تصادفی با مقادیر بسیاربالای اشعه مایکروویو میتواند باعث تغییریا از بین رفتن اسپرم شده و نازایی موقت ایجاد کند. این مواجهه در صورتی میتواند رخ دهد که اشعه از درون دستگاه به بیرون نفوذ کند، یعنی هنگامی که درب آن به طور ایمن وکامل بسته نشده است یا sealآن خراب یا کهنه یا جرم گرفته باشد . به این خاطر محفظه داخل مایکروویو را باید هر از چند گاه یکبار با آب و ماده شوینده ملایم شست و شو کرد.باید به خاطر داشت که تولید اشعه های مایکروویو با قطع شدن برق آن به طور کامل متوقف میشود و این اشعه ها در غذا نیز باقی نمی مانند و هرگز غذا را رادیواکتیو نمیکنند.
بیمارانی که از pacemaker استفاده می کنند در استفاده از مایکروفر باید محتاط باشند زیرا امواج مایکروویو به خصوص در مایکروفرهای قدیمی،میتوانند با سیگنالهای pacemaker تداخل کنند. 

استفاده صحیح از مایکروفر:

غذایی که در مایکرووفر پخته میشود ، ممکن است به طور یکنواخت حرارت نبیند و در قسمتهایی از غذا که خوب حرارت ندیده اند،میکروارگانیزمهای مضر باقی بمانند.این که حرارت تا چه میزان به درون غذا نفوذ میکند به ضخامت تکه های غذا، میزان رطوبت و ترکیب غذا بستگی دارد . بهتر است در پخت با مایکروفر غذا به تکه های کوچک تقسیم شود.معمولا تولیدکنندگان مایکروفر درآن از صفحه گردان و فن های هم زن استفاده میکنند.توصیه میشود در فواصل پخت ، غذا دو تا سه بار هم زده شود. غذایی که از فریزر خارج میشود قبل از قرار دادن در مایکروفر باید به طور کامل از حالت یخ زدگی خارج شود، زیرا آب ، بسیار راحت تر از یخ،اشعه مایکروویو را به خود جذب میکند، بنابر این اگرقسمتهایی از غذا هنوز یخ زده باشد،حرارت به طور یکنواخت به غذا نمیرسد و میکروارگانیزمهای مضردر آن باقی می مانند.البته مزیت مایکروفر این است که غذا با خارج شدن از فریزر و آب شدن یخ آن، میتواند سریع پخته و سرو شود ، بدون اینکه برای مدت طولانی در محدوده خطر حرارت یعنی 4 تا 60 درجه که دمای رشد میکروبهاست، قرارگیرد.

ظروف مورد استفاده در مایکروفر:

فقط ظروفی که مخصوص مایکروفر هستند باید در این دستگاه استفاده شوند. ظروف پلاستیکی معمولی برای استفاده در مایکروفر مناسب نیستند زیرا با حرارت بالای مایکروفر، ساختار شیمیایی این ظروف تغییر میکند و مواد سمی وارد غذا می گردد.برای گرم کردن غذاهای چرب،ظروف شیشه ای به پلاستیکی ارجحیت دارند.ظروف فلزی یا دارای روکش فلزی و نیز فویلهای آلومینیومی برای استفاده مایکرووفر مناسب نیستند زیرا اشعه های مایکروفر را منعکس میکنند و ممکن است به خود دستگاه نیز آسیب برسانند. ظروفی که همراه غذا در مایکروفر گرم می شوند برای استفاده در این دستگاه نامناسبند ولی ظروفی که سرد باقی می مانند برای این منظور مناسب ترند .برای تست کردن ظرف شیشه ای مناسب برای مایکرووفر،میتوان ظرف موردنظر را برای یک دقیقه در مایکروفر قرارداد . اگر ظرف گرم شد برای استفاده در مایکروفر مناسب نیست،اگر ولرم شد برای دوباره گرم کردن غذا مناسب است واگر سرد ماند برای پختن غذا مناسب است.
شکل ظرف در نوع حرارتی که غذا در گرم کردن می بیند موثر است.در ظروف گرد یا بیضی شکل،کناره های غذا نمی سوزد زیرا در این ظروف تمام کناره های غذا به طور یکنواخت حرارت می بیند، ولی در ظروف مربعی شکل کناره های غذا بیشتر می سوزد.ظروف گود،به علت اینکه سطح تماس بیشتری ایجاد میکنند برای گرم کردن غذا در مایکروفر مناسب ترند.
برای حفظ رطوبت درون غذا و یکنواخت حرارت دیدن آن بهتر است روی غذا پوشانده شود .اگر بدین منظور از روکشهای پلاستیکی استفاده میشود،ترجیحا بهتر است با غذا تماس نداشته باشد.

نتیجه گیری:

پخت و پز ایمن با مایکرووفر مستلزم شناخت محدودیتها و در عین حال منافع پخت غذا در این دستگاه است. در صورت استفاده صحیح از مایکرووفر،این دستگاه میتواند یک روش آسان و سریع برای پخت و پز و آماده سازی غذا عرضه کند بدون اینکه خطری برای سلامت ما داشته باشد.

جداسازی شیمیایی مخلوطهای آلی

جداسازی شیمیایی مخلوطهای آلی

 مخلوط ترکیبات آلی ممکن است به حالت جامد یا مایع بوده و یا بصورت حل شده یا معلق در یک مایع باشند.درصورت حضور جامد و مایع در مخلوط نباید انتظار داشت که مخلوط به سادگی از طریق صاف کردن جدا شود،زیرا فاز مایع تقریبا به طور یقین شامل جامد حل شده ومقادیر ناچیز از جزء مایع خواهد بودکه خارج کردن آنها از ترکیب جامد دشوار است.روش های جدا کردن نمونه های خالص تشکیل دهنده یک مخلوط میتواند  فیزیکی یا شیمیایی باشد به شرطی که تشکیل آزئوتروپ ندهند.جداسازی دوترکیب به روشهای شیمیایی به انحلال پذیری آنها در آب،اتر،یا اسید یا باز رقیق بستگی دارد.

روش های زیر برای کسب نتایج مطلوب باید به دقت و به ترتیب زیر دنبال شود.این روش ها در مورد اغلب مخلوط ها موفقیت آمیز می باشند.

1-اگر مخلوط مایع باشد ،باید آن را درون یک بالن سر سمباده ای کوچک مجهز به دماسنج و مبرد قرار داده و بالن را با احتیاط حرارت دهید.اگر مایع تقطیر شود ضمن توجه به دما،عمل تقطیر را تا زمان افت دما ادامه دهید.افت دما بیانگر این است که تمام مایع در آن دما تقطیر شده است.اکنون جزء تشکیل دهنده با نقطه جوش پایین تر مخلوط در بالن جمع آوری کننده خواهد بود.

2-اگر مخلوط مایع طبق روش(1)غیر قابل جداسازی بوده یا اگر مخلوط مایع باشد،در این صورت انحلال پذیری آن را در اتر آزمایش کنید.اغلب ترکیبات آلی در محلول هستند،از جمله ترکیبات با انحلال پذیری کم عبارتند از:کربوهیدرات ها،آمینو اسید ها،سولفونیک اسیدها،نمک های آمین ها،نمک های فلز دار کربوکسیلیک اسیدها،برخی از اسیدهای آروماتیک چند عاملی،برخی از آمید ها و اوره هاو ترکیبات چند هیدروکسیلی.

  مخلوط های مایع:طبق آزمایش ذکر شده در زیر(الف)عمل کنید.

  مخلوط های جامد:اگر مخلوط کاملا در اتر حل شود،طبق آزمایش(ب)عمل کنید.در صورتی که بخشی از مخلوط نامحلول باقی بماند همانند آزمایش(الف)ادامه دهید.اگر هر دو جزء تشکیل دهنده مخلوط نامحلول باشند،سری آزمایشهای ذکر شده در روش(5)را بکار ببرید.

(الف)جامد حل نشده را صاف کرده و زیر صافی اتری ( آ )را نگاه دادرید.جامد جمع آوری شده را در مجاورت هوا یا در حرارت ملایم قرار دهید تا خشک شود.اگر تمام مخلوط در اولین مرحله غیر محلول در اتر باشد،اتر محلول اتری( آ )را روی حمام آب گرم تبخیر کنید.اگر باقیمانده(جامد یا مایع)حاصل شود،جداسازی به موجب انحلال پذیری یکی از دو ترکیب در اتر صورت میگیرد.

(بـ)اگر مخلوط کلا در اتر حل شد،محلول را درون قیف جدا کننده شیر دار ریخته و با محلول سدیم هیدروکسید10%استخراج کنید.لایه بازی را از فاز اتری(ب)جدا کرده و درون یک بالن بریزید و با محلول کلرید ریک اسید10%اسیدی کنید.ظاهر شدن جامد یا روغن یا کدر شدگی میتواند نشانگر حضور کربوکسیلیک اسید یا یک ترکیب فنولی باشد.

 لایه اتری(بـ)را با محلول کلریدریک اسید 10% استخراج کنید.لایه اسیدی را جدا کرده(محلول اتری(جـ)را نگه دارید)و با محلول سدیم هیدروکسید رقیق قلیایی کنید.اگر یک ماده روغنی یا جامد شود،آن را دوباره با اتر استخراج کنید.اتر استخراجی را در بالن در پوش دار به مدت10 دقیقه با سدیم سولفات بی آب خشک کنید.پس از صاف کردن اتر را در حمام آب گرم تبخیر کنید.اگر چیزی باقی ماند،ماده بازی خواهد بود.

 لایه اتری(جـ)شامل ماده خنثی است،مشروط بر اینکه در مخلوط اولیه وجود داشته باشد.آن را با سدیم سولفات خشک کرده و پس از صاف نمودن حلال آن را تقطیر کنید.متداول ترین ترکیبات خنثی:هیدروکربن ها،اتر ها،هالیدها،الکل ها، کتون ها، آمید ها، نیتریل ها، استر ها،انیدرید های غیر فعال و ترکیبات نیترو هستند.اگر اجزاء تشکیل دهنده بازی یا خنثی و جود نداشته باشند،کربوکسیلیک اسید و فنول را می توان به طریق زیر جدا کرد:به این مخلوط مقدار اصافی از سدیم بی کربنات جامد را در مقادیر کم و در حال بهم زدن مدام اضافه کنید تا محلول نسبت به کاغذ تورنسل اسیدی نباشد.محلول را با اتر استخراج کنید،لایه اتری شامل ترکیب فنولی خواهد بود(در صورت وجود در مخلوط اولیه)،در حالیکه لایه آبکی حاوی کربوکسیلیک اسید خواهد بود.این محلول آبکی را با کارید ریک اسید رقیق، اسیدی کنید.در صورت جدا شدن کربوکسیلیک اسید جامد آن را صاف کرده و خشک کنید.اگر اسید موجود مایع باشد،مقداری کلسیم کلرید جامد اضافه نموده و کاملا بهم بزنید تا آب تقریبا از کلسیم کلرید اشباع شود.

 3-روش ذکر شده در بند (2) دو ترکیب خنثی را جدا نخواهد کرد.اگر از محلول اتری با افزایش اسید یا قلیای رقیق چیزی استخراج نشود،باید به حضوردو ترکیب خنثی مظنون شد.اگر یکی از دو کربونیل دار باشد که تشکیل محصول افزایشی بی سولفیت می دهد،در این صورت می توان آن را به صورت محصول افزایشی جدا کرد.محلول 40%سدیم متابیسولفیت در آب را تهیه کرده و به آن به اندازه یک پنجمش اتاتول اضافه کنید.اگر مقداری از نمک جدا شود،محلول را صاف کرده و به 12 میلی لیتر از زیر صافی مقدار 4 گرم مخلوط نمونه آلی را اضافه کنید.پس از بهم زدن کامل،بگذارید تا سرد شود.در صورت تشکیل محصول افزایشی متبلور،آن را صاف کرده(زیر صافی(د)را نگه دارید)و از طریق تقطیر با مقدار اضافی محلول سدیم کربنات تجزیه کنید.ترکیب کربونیل دار در صورت فرار بودن در محصول تقطیر وجود داشته و در غیر این صورت باید آن را از مخلوط موجود در بالن تقطیر با اتر استخراج نموده و به روش معمول جدا کرد.

جزء تشکیل دهنده خنثای دیگر در زیر صافی (د) وجود خواهد داشت و باید پس از حذف هرگونه اتانول باقیمانده ی آن را با اتر استخراج کرد.

4-جدا کردن چندین ترکیب بسیار محلول در آب و اتر از مخلوط ممکن است مشکل باشد.برای مثال،مخلوط1و3-دی هیدروکسی بنزن تقریبا به یک اندازه در آب و اتر محلول می باشد.با اینکه آن را می توان با چندید قسمت از محلول سدیم هیدرکسید رقیق از اتر استخراج کرد،ولی انحلال پذیری آن در آب موجب عدم جدا شدن آن از طریق اسیدی کردن نمونه استخراجی می گردد.مخلوط متشکل از یک آمین و رزورسینول را می توان به طریق زیر جدا کرد.

 مخلوط را در مقدار اضافی کلریدریک اسید رقیق حل کرده و محلول را با کاغذ تورنسل آزمایش کنید.محلول را در قیف جدا کننده شیردار ریخته و آن را به سه قسمت اتر که هر قسمت تقریبا به اندازه نصف حجم مخلوط باشد استخراج کنید.محلول اسیدی(هـ)را نگه دارید.محلول استخراج شده اتری را با سدیم سولفات بی آب خشک کرده و حلال آن را پس از صاف کردن تقطیر کنید.باقیمانده باید برای گروه فنولی آزمایش شود.محلول اسیدی (هـ)را با محلول سدیم هیدروکسید قلیایی کرده و با اتر استخراج کنید.محلول استخراج شده اتری را خشک کرده و حلال آن را تقطیر کنید.باقیمانده نشانگر یک آمین است.

 مخلوط فنول یا فنول چند عاملی محلول در آب و یک کربونیل دار را می توان از طریق تبدیل ترکیب کربونیل دار به ترکیب بیسولفیت آن یا مشتق سمی کاربازون آن از طریق حرارت دادن با دو برابر وزنش از اگزالیک اسید و ده برابر وزنش آب در بالن تقطیر،به خوبی جدا کرد.ترکیب کربونیل دار در صورت داشتن نقطه جوش پایین قابل تقطیر و جمع آوری است،ولی  اگر دارای نقطه جوش بالا باشد می توان آن را با استفاده از اتر از باقیمانده موجود در بالن تقطیر استخراج کرده و به روش معمول مورد شناسایی قرار داد.

 5-اگر هر دو جزء تشکیل دهنده مخلوط در اتر نامحلول باشند،روشهای ذکر شده در بالا موثر نخواهند بود.در چنین موارد پیشنهادهای زیر مفید می باشند:

 (الف)مخلوط را برای تعیین محلول بودن یکی از اجزای تشکیل دهنده در آب آزمایش کنید.در صورت محلول بودن در آب،ترکیب نامحلول را صاف کرده و زیر صافی را تا خشک شدن کامل روی شعله بنزن تبخیر کنید.حرارت بیش از حد ممکن است سبب تجزیه یا زغالی شدن گردد.در صورت وجود کربوهیدرات غالبا شربتی حاصل خواهد شد که متبلور کردن آن ممکن است دشوار باشد،ولی برای تعیین ماهیت آن باید آزمایشهایی روی شربت انجام گیرد.

 (ب)در صورت نامحلول یا محلول بودن هر دو جزء تشکیل دهنده در آب روش (الف)5 را با استفاده از متانول تکرار کنید.

 (ج)اگر آزمایش های فوق برای جداسازی موثر نباشد ،باید به وجود دو تا ترکیبات زیر در مخلوط مظنون شد:الکل چند عاملی،کربوهیدرات،نمک فلزدار کربوکسیلیک اسید یا نمک یک باز آلی.مخلوط را در کلرید اسید 10%حل کرده و در صورت تشکیل رسوب جامد،آن را به طریق صاف کردن جمع آوری کنید.رسوب را با آب شسته و با احتیاط خشک کنید.این ترکیب ممکن است یک اسید آزاد و احتمالا آروماتیک باشد. تشکیل روغن نشانگر اسید آلیفاتیک سنگین تر خواهد بود:لایه آبکی ممکن است شامل یک پلی ال یا کربوهیدرات محلول باشد.

 اگر ماده جامد یا روغنی حاصل نشود،محلول را چندین بار با اتراستخراج کرده و محلول استخراج شده را روی حمام آب تبخیر کنید.باقیمانده ممکن است یک اسید آلیفاتیک سبکتر باشد.اگر چیزی با اتر استخراج نشد،محلول را با سدیم هیدروکسید 10%قلیایی کنید.در اثر این عمل نمک باز آلی در صورت وجود داشتن به باز آلی آزاد تبدیل می شود که قابل استخراج با اتر بوده و به روش معمول جداسازی می گردد.لایه آبکی ممکن است حاوی پلی ال  یا کربوهیدرات همراه با سدیم کلرید یا سدیم سولفات باشد.خارج کردن یون های معدنی با عبور محلول از میان یک ستون تعویض یون با بستر آمیخته محلول آبکی پلی ال یا کربوهیدرات را تولید می کند.

تاریخچه کروماتوگرافی مایع با عملکرد بالا

History of HPLC

Prior to the 1970's, few reliable chromatographic methods were commercially available to the laboratory scientist. During 1970's, most chemical separations were carried out using a variety of techniques including open-column chromatography, paper chromatography, and thin-layer chromatography. However, these chromatographic techniques were inadequate for quantification of compounds and resolution between similar compounds. During this time, pressure liquid chromatography began to be used to decrease flow through time, thus reducing purification times of compounds being isolated by column chromatography. However, flow rates were inconsistent, and the question of whether it was better to have constant flow rate or constant pressure was debated. (Analytical Chem. vol 62, no. 19, oct 1 1990).

High pressure liquid chromatography was developed in the mid-1970's and quickly improved with the development of column packing materials and the additional convenience of on-line detectors. In the late 1970's, new methods including reverse phase liquid chromatography allowed for improved separation between very similar compounds.

By the 1980's HPLC was commonly used for the separation of chemical compounds. New techniques improved separation, identification, purification and quantification far above the previous techniques. Computers and automation added to the convenience of HPLC. Improvements in type of columns and thus reproducibility were made as such terms as micro-column, affinity columns, and Fast HPLC began to immerge.

The past decade has seen a vast undertaking in the development of the micro-columns, and other specialized columns. The dimensions of the typical HPLC column are: XXX mm in length with an internal diameter between 3-5 mm. The usual diameter of micro-columns, or capillary columns, ranges from 3 µm to 200 µm. Fast HPLC utilizes a column that is shorter than the typical column, with a length of about 3 mm long, and they are packed with smaller particles.

Currently, one has the option of considering over x# types of columns for the separation of compounds, as well as a variety of detectors to interface with the HPLC in order to get optimal analysis of the compound. We hope this review will provide a reference which all levels of HPLC users will be able to find quick answers to their HPLC problems.

Although HPLC is widely considered to be a technique mainly for biotechnological, biomedical, and biochemical research as well as for the pharmaceutical industry, these fields currently comprise only about 50% of HPLC users.(Analytical Chem. vol 62, no. 19, oct 1 1990). Currently HPLC is used by a variety of fields including cosmetics, energy, food,  and environmental industries.  

مرجع

بررسی مسائل زیست محیطی در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی

لطفا به این لینک مراجعه فرمایید.

آزمایش در الکتروشیمی

 

مرجع

ساخت نانوپودرهای سیلیکون کاربید

نانوپودر سیلیکون کاربید ، با دو روش حرارت‌دهی معمولی و امواج مایکروویو ، در ابعاد متفاوت تولید شد.

به گزارش فارس ، پودرهای سیلیکون کاربید، به‌علت خواص فیزیکی مناسب ، در موارد بسیاری از جمله ؛ ساینده‌ها ، دیرگدازها و المنت‌های حرارتی، کاربردهای الکترونیکی و نوری، درزگیرهای مکانیکی ، قطعات پمپ ، ساخت توربین ‌های گازی ، مبدل‌های حرارتی و پره‌های سرامیکی ، کاربرد دارند.

سنتز پودر سیلیکون کاربید با روش‌های مختلفی از جمله سنتز این ماده غیراکسیدی با مواد اولیه‌ای همچون سیلیس و ترکیبات سیلیسی ، پوسته برنج همراه با ترکیبات مختلف حاوی کربن (شامل کربن سیاه ، کربن فعال ، گرافیت ، قیر و پلیمرها) ، در کوره‌های الکتریکی و گازی متداول انجام شده‌است.

در سنتز سیلیکون کاربید نانومتری با استفاده از امواج مایکروویو به واسطه سرعت بالای حرارت‌دهی در کوره مایکروویو و عدم امکان رشد ذرات، موجب سنتز نانو متری این ماده شد.

تورج عبادزاده، پژوهشگر این طرح گفت: «این پژوهش، با هدف سنتز نانوپودر سیلیکون کاربید و مقایسه ابعاد نانوپودر تولید شده در هر دو روش حرارت‌دهی معمولی و امواج مایکروویو، انجام شد».

عبادزاده افزود: «نانوپودر سیلیکون کاربید ، با اختلاط پودرهای سیلیکاژل و کربن سیاه و حرارت‌دهی در کوره‌های الکتریکی و مایکروویو تهیه شد. در روش حرارت‌دهی کوره‌های الکتریکی ، پس از حرارت‌دهی به‌مدت 105دقیقه، نانوپودر سیلیکون کاربید (با متوسط ابعاد 8.2 نانومتر) ساخته‌شد و در حرارت‌دهی مایکروویو، دو اندازه نانوپودر، یکی با متوسط اندازه 13.6نانومتر و دیگری با متوسط اندازه 58.2 نانومتر، پس از 60 دقیقه حرارت‌دهی، به‌دست‌آمد».

این پژوهش که بخشی از طرح تحقیقاتی تورج عبادزاده (دانشیار پژوهشگاه مواد و انرژی) و همکاری مرزبان‌راد (عضو هیئت علمی پژوهشگاه مواد وانرژی) است و در پژوهشگاه مواد و انرژی انجام گرفته‌است ، در مجله Materials Characterization (جلد60؛ صفحات 72-69 ؛ سال 2009) منتشر شده‌است.

انواع قیر

انواع قیر

قیر را از نظر منشا تولید، می­توان به سه دستة قیرهای طبیعی، قطرانی و نفتی تقسیم ­بندی کرد:

الف) قیرهای طبیعی (Native Asphalts or Natural Bitumen's )

دسته­ای از مواد قیری هستند که تحت تاثیر عوامل جوی و گذشت زمان به طور طبیعی ایجاد شده و بدون نیاز به روش‌های تقطیر به­کار می­روند و از لحاظ ترکیب و خواص بسیار متنوع می‌باشند.

ب) قیرهای قطرانی (Coal Tar Pitches)

موادی سیاه رنگ و سخت هستند که باقیماندة تقطیر قطران زغال سنگ می‌باشند. سطح تازه شکستة آنها براق بوده و به هنگام حرارت دادن، با افت سریع گرانروی، ذوب میشوند و دمای ذوبشان به روش تولید آنها وابسته است.

ج) قیرهای نفتی (Petroleum Asphalts)

آن دسته از قیرهایی هستند که منشاء آنها نفت خام میباشد. این قیرها، قیرهای جامد و نیمه جامدی هستند که به طور مستقیم از تقطیر نفت خام و یا با عملیات اضافی دیگری نظیر دمیدن هوا به دست می­آیند و نسبت به انواع دیگر قیر، کاربردهای بیشتر و مصرف بالاتری را دارا هستند.

همچنین قیر را از نظر خواص فیزیکی، می­توان به سه دستة کلی قیرهای نرم، قیر های جامد و قیر های مایع تقسیم ­کرد

قیر های نرم :

قیر هایی هستند که از تقطیر مستقیم نفت خام با دمیدن هوا در بازمانده های تقطیر به دست می آیند.

قیر های نرم بر پایه درجه نفوذ در 25 درجه سانتیگراد به ترتیب از صفر تا 10 جامد و از 10 تا 100 نیمه جامد و از 100 به بالا بسیار نرم خواهند بود.

تولید قیر های نیمه جامد که بیشتر در راه سازی به مصرف میرسند، بیشتر از دیگر قیر ها است و مشخصات آنها بنا به نیاز و شرایط دلخواه تنظیم میگردد.

قیر های جامد :

جوش دادن نانولوله‌ها با استفاده از اتصالات فلزی توسط گروهی از مح

جوش دادن نانولوله‌ها با استفاده از اتصالات فلزی توسط گروهی از محققان امکان‌پذیر شد.

به گزارش فارس ، یک گروه تحقیقاتی متشکل از کشورهای آمریکا، ژاپن و فرانسه، تصادفاً هنگام تابش پرتوهای متمرکز میکروسکوپ الکترونی به نانولوله‌های چند‌جداره‌ای ـ که قبلاً ذرات ریز فلزی داخل آنها رسوب داده شده بود ـ راهی را برای جوش دادن نانولوله‌های کربنی به ذرات فلزی و ایجاد اتصالات الکترونیکی نانومقیاس جدید یافتند.

این محققان در ادامه‌ بررسی‌های خود برای نخستین بار به وجود یک پیوند کووالانسی بین ذرات فلزی و سطح این نانولوله‌ها پی بردند و دریافتند این ذرات فلزی بر خلاف آنچه تصور می‌شد ثابت نیستند و با تابش پرتوهای الکترونی به نانولوله‌ها و خروج برخی اتم‌‌های کربن، به‌سرعت جایگزین آنها می‌شوند.

مرجع

نقطه ذوب

نقطه ذوبنقطه ذوب درجه حرارتی است که در آن درجه حرارت، ماده جامد به مایع تبدیل شود (درجه حرارتی که در آن فشار بخار مایع با جامد برابر گردد). در تمام مدت ذوب درجه حرارت ثابت میماند و در این درجه حرارت دو فاز در حال تعادل هستند. وجود ناخالصی در یک ماده، نقطه ذوب آنرا پایین می آورد و مخلوط دو ماده، دارای نقطه ذوبی پایین تر از هر کدام از دو ماده اولیه است.
دامنه ذوب، دمائی است که ترکیب شروع به مایع شدن میکند تا دمایی که به طور کامل مایع میشود. ترکیب خیلی خالص دامنه ذوب 5/0 درجه یا کمتر دارد. دامه ذوب ترکیبات خالص معمولی 2-1 درجه است.

خلوص ترکیب از دو طریق مشخص میشود: اول اینکه ماده خالصتر نقطه ذوب بالاتری دارد، دوم اینکه ماده خالصتر دامنه ذوب کمتری دارد یعنی بین درجه حرارت شروع و پایان ذوب اختلاف کمتری وجود دارد.
تعیین نقطه ذوب صحیح یک ترکیب آلی احتیاج به ماده کافی دارد تا با سرد و گرم کردنهای متناوب بتوان در بین فازهای مایع و جامد تعادل برقرار کرد و درجه حرارت آنرا اندازه گرفت. مقدار ماده ای که برای این عمل لازم است غالبا بیشتر از مقداری است که شیمیدان در دسترس دارد. از اینرو روشهای میکرو که چندان دقیق نیستند ولی احتیاج به مقدار ناچیزی از نمونه دارند و آسان هم هستند توسعه یافته اند. یکی از متداولترین روشها، استفاده از لوله مویین است. در کلیه روشهای میکرو نقطه ذوب را به صورت حدود تغییرات ذوب اندازه میگیرند. این حدود شامل درجه حرارتی است که عمل ذوب نمونه شروع میشود و بعد خاتمه می یابد.
 
در اندازه گیری نقطه ذوب با لوله مویین از گرم کن های گوناگونی استفاده میشود. این گرم کن ها از یک بشر ساده که محتوی مایعی با نقطه جوش بالاست و با چراغ گاز گرم و با دست همزده میشود، شروع شده و به وسایل کاملی میرسد که با الکتریسیته گرم میشود و بطور مکانیکی به هم میخورد.

مدیریت تغییر ازمهمترین عناصرسیستم مدیریت HSE

مدیریت تغییریکی ازمهمترین عناصرسیستم مدیریت HSE

چکیده

تمام تاسیسات ، عملیات و فرآیندها همواره درحال تغییرند. اغلب تغییرات درتجهیزات ، موادو فرآیندها بمنظور افزایش بهره وری و کنترل ایجاد می شوند و یا تغییرات می توانند مربوط به انتقال کارکنان ازفرآیندی به فرآیندی دیگر باشد. هرتغییری درنیروی انسانی ، تجهیزات ، فرآیندها ورویه های سازمان احتمال بوجود آوردن خطرات جدید بربهداشت ، ایمنی ومحیط زیست را خواهد داشت بنابراین تمامی تغییرا ت باید مورد ملاحظه قرار گیرند این موارد نه فقط شامل تغییرات مربوط به تجهیزات بلکه شامل تغییر در ساختارسازمانی نیز می شوند. طرحهای مربوط به تغییرات بایستی مشخص کننده جنبه های مختلف HSE ناشی ازمراحل مختلف توسعه وبرای اطمینان یافتن ازاین مهم باشد که ریسکهای بهداشت وایمنی یا تاثیرات سوء بر محیط زیست به حداقل می رسند. تغییراتی که می تواند نقاط بحرانی HSE را تحت تاثیر قرار دهند باید قبل از اعمال بطور سیستماتیک مورد بررسی همه جانبه قرارگرفته وهرگونه اصلاحی که لازم است، درسیستم مدیریت HSE بوجود آورد تا بااجرا آن خللی درروند عملکرد HSE پدید نیاید. هدف از این مقاله ارائه نکاتی جهت موفقیت یک برنامه مدیریت تغییر ، بیان راههایی بمنظور ایجاد ، اجرا وتکمیل روند مدیریت تغییر می باشد.

لغات کلیدی: مدیریت تغییر، ریسک ، HSE

مقدمه

تاسیسات همواره درحال تغییرند. تغییرات معمولا درتجهیزات ، مواد وفرآیندها بمنظور افزایش بهره وری ویا کنترل خطرات صورت می گیرد. لازم به ذکر است که اعمال این تغییرات می تواند خطرات شغلی جدیدی را بوجود آورد که برخی ازآنها بلافاصله قابل تشخیص نیستند. لذا هرگونه اصلاح وتغییر باید بمنظور کنترل خطراتی که می تواند بدنبال داشته باشد تجزیه وتحلیل شود. بمنظور ارزیابی خطرات ناشی از هرگونه تغییر ونیز پایش فرآیند اجرا، لازم است خط مشی وروش اجرایی مدیریت تغییر (MOC: Management Of Change) ایجاد گردد. MOC ساده به نظر می رسد ولی درواقع یکی از مشکل ترین واساسی ترین عناصر یک نظام مدیریت HSE می باشد. مشارکت کلیه کارکنان وتعهد کلیه سطوح سازمان دراجرای این برنامه ضروری است.

تغییر

هرگونه اقدام آگاهانه بمنظور تعویض ، جایگزینی ، تبدیل ، افزودن ، اصلاح وتغییر جزئی ازفرآیند ، یک دستگاه وسیستمهای مدیریتی وکنترلی تغییر نامیده می شود . تغییرات به سه دسته کلی تقسیم می شوند:

الف) مدیریتی : تغییراتی که درمورد روشهای کاری بکار می رود مانند کاهش تعداد دفعات بازرسی ویا تعمیرات . انجام این تغییرات می تواند تبعات بدی را برای دیگر عملیات داشته باشد.

ب) سازمانی : اصلاح ساختار سازمانی (بدون درنظر گرفتن اندازه) یک تغییر بزرگ است که باید اثرات آن مورد ارزیابی قرار گیرد . مانند :

1- کاهش یا افزایش تعداد سرپرستان

2- کاهش یا افزایش ساعات کاری کارکنان

3- استفاده از پیمانکاران بجای پرسنل شرکت

ج) تکنیکی (فنی): اضافه ویا حذف تجهیزات ، تغییرویا اصلاح روشهای فرآیندی از این نوع تغییر می باشند. تغییرات فنی معمولا بمنظور افزایش تولید ویا کاهش خطرات اعمال می شوند . اما انجام این تغییرات می تواند منجر به بروز خطرات جدیدی شود.

روش اجرایی مدیریت تغییر

عبارت است از سلسله مراحل مصوبی که در طی تغییرات، شناسایی ، ارزیابی ، تصمیم گیری ، اجرا وپیگیری می شود. هدف از تهیه این روش اجرایی این است که مطمئن شویم تغییرات توسط افراد آگاه وبا تجربه ای مرور وتائید می شوند. تمام سازمان ها باید خط مشی و روش اجرایی در رابطه با مدیریت تغییر داشته باشند. در هنگام ایجاد خط مشی و تهیه روش اجرایی MOC باید مسائل فرهنگی و چگونگی نوع ارتباطات بین کارکنان در نظر گرفته شود. مدیریت تغییر یک کار گروهی و تیمی است. زمانی که یک پیشنهاد بطورغیر رسمی داده می شود و در مقابل این پیشنهاد یک اقدام رسمی مانند ثبت آن در فرم های مخصوص صورت میگیرد در حقیقت فرایند بصورت رسمی آغاز گردیده است. مدیر HSE باید از اینکه روش اجرایی MOC و خط مشی مربوط به آن تهیه گردیده و همه مستندات قبل از اجرای تغییرات موجود بوده ، اطمینان حاصل نماید همچنین یک نفر باید مسئولیت هماهنگی اجرای تغییرات را بر عهده داشته باشد، درتاسیسات بزرگ معمولاً یک گروه جداگانه ای مسئول انجام امور مربوط به مدیریت تغییر هستند .

مرجع

استخراج (Extraction):

استخراج (Extraction):

استخراج روشی است برای جداسازی که مستلزم انتقال جسمی از یک فاز به فاز دیگر میباشد. در بعضی مواقع لازم است برای بازیابی یک جسم آلی از محلول آبی از راههایی غیر از تقطیر استفاده شود. یکی از این راهها تماس دادن محلول آبی با یک حلال غیر قابل امتزاج با آب است. اگر حلال خاصیت جداسازی را داشته باشد بیشتر مواد آلی از لایه آبی به حلال آلی (حلال غیر قابل امتزاج با آب) انتقال پیدا میکند. روش استخراج مایع - مایع در جدا کردن ترکیبهای آلی از مخلوط مصرف بسیار زیادی دارد. یکی از خواص حلال که برای استخراج به کار برده میشود این است که قابلیت حل شدن آن در آب و یا هرماده دیگری که جسم آلی را در خود حل کرده کم باشد و یا بهتر از آن اینکه اصلا حل نشود. همچنین باید فرار باشد تا براحتی بتوان آنرا از ترکیب یا ترکیبات آلی استخراج شده، تقطیر نمود. با توجه به مطالب فوق جسم استخراج شونده باید در حلال استخراج کننده به خوبی حل شود و قابلیت انحلال در این حلال خیلی بیشتر از آب باشد. ضمنا حلال استخراج کننده هیچ نوع واکنشی با آب یا مواد قابل استخراج نباید بدهد. مهمترین حلالی که در استخراج به کار گرفته میشود دی اتیل اتر است که توانائی حل کردن تعداد زیادی از ترکیبات را در خود دارد. دی اتیل اتر نسبت به اکثر ترکیبات بی اثر بوده و به راحتی به وسیله یک تقطیر ساده از مخلوط بازیابی میشود. اما اشکال مهم آن این است که آتشگیر بوده و خیلی زود در هوا محترق میشود.

از نظر کمی پخش یک جسم بین دو حلال غیر قابل امتزاج را بر حسب ضریب پخش (ضریب تفکیک)

بدیهی است برای این که A در یکی از دو مایع غیر قابل اختلاط کاملا حل شود، باید مقدار K بینهایت یا صفر باشد. عملا هیچ یک از این دومقدار به دست نمی آید با این حال تا زمانی که مقدار K بزرگتر از 1 و حجم حلال S برابر یا بزرگتر از حلال S' باشد مقدارجسم در حلال S بیشتر خواهد بود.

یکی دیگر از نتایج قانون پخش (معادله بالا) این است که چنانچه برای جدا کردن جسم از محلول آن در S' باید جمعا حجم معینی از حلال S به کار رود، میتوان نشان داد که انجام چند استخراج متوالی با قسمتهایی از آن حجم بهتر از یک استخراج با تمام آن حجم است. مثلا در استخراج محلول آبی بوتیریک اسید، مقدار اسیدی که به کمک دو استخراج متوالی با قسمتهای 50 میلی لیتری اتر به دست می آید، بیشتر از اسیدی است که به کمک یک استخراج با 100 میلی لیتر اتر خارج میشود. با این حال سه استخراج متوالی با قسمتهای 33 میلی لیتری بهتر خواهد بود. با این حال حدی وجود دارد که بعد از آن دیگر استخراج اضافی بازده قابل ملاحظه ای نداد. ضمنا واضح است هرچه ضریب پخش بزرگتر باشد تعداد استخراج مکرری که برای جدا کردن کامل جسم لازم است کمتر میشود.

هنگام انتخاب حلال جهت استخراج یک جزء از محلول باید چند اصل کلی را به خاطر سپرد.

(1) حلال استخراج با حلال محلول اصلی باید غیر قابل اختلاط باشند.

(2) حلال انتخابی باید برای جزء مورد نظر مناسبترین ضریب پخش و برای ناخالصیها یا اجزای دیگر ضرایب نامناسبی داشته باشد.

(3) حلال انتخابی باید مانند تبلور مجدد از نظر شیمیایی با اجزای مخلوط، واکنش نامناسبی ندهد.

(4) پس از استخراج باید بتوان حلال را به آسانی از جسم حل شده جدا کرد. معمولا حلال را با تقطیر جدا میکنند.

هنگامی که یکی از حلالها آب باشد، ضرایب پخش اسیدها و بازهای آلی به مقدار زیادی تحت تاثیر pH قرار میگیرد. اسید آلی که در pH برابر با ۷ در آب نامحلول باشد ممکن است در محلول آبی رقیق سدیم هیدروکسید یا سدیم بی کربنات کاملا حل شود. در چنین حالی خروج پروتون از اسید، باز مزدوج مربوط را ایجاد میکند و این باز به علت خاصیت یونی خود در آب که حلالی قطبی است بیشتر حل میشود.

 

باز مزدوج                                             اسید آلی

 به همین روش باز آلی که در pH برابر با ۷ در آب نامحلول باشد، ممکن است در محیط اسیدی (pH کمتر از 7) مانند کلریدریک اسید کاملا حل شود. در این حالت افزایش حلالیت به علت پروتوندار شدن باز آلی به وسیله اسید آبی و ایجاد اسید مزدوج قطبی است که در آب بیشتر محلول است.

 

بنابراین اسیدها و بازهای آلی را میتوان به طور انتخابی از حلالهای آلی غیر قطبی مانند اتر، دی کلرومتان، بنزن و غیره به کمک استخراج با محلول آبی که pH مناسبی داشته باشد جدا کرد. با خنثی کردن محلول آبی میتوان اسید یا باز آلی اولیه را دوباره از آن به دست آورد. افزایش باز آبی به محلول اسیدی باعث ازاد شدن باز آلی میشود، در حالی که افزایش اسید آبی به محلول بازی، اسید آلی را آزاد میکند.

برای انجام استخراج محلول را در قیف جدا کننده میریزند (توجه کنید شیر بسته باشد) و به آن مقداری حلال استخراجی اضافه میکنند (قیف نباید بیش از سه چهارم پر شود). دهانه بالای قیف جدا کننده را با در لاستیکی یا سنباده ای که اکثر قیفها دارا هستند میبندند. هنگام تکان دادن قیف آنرا به نحو به خصوصی نگه میدارند.

 

قیف و محتویات آنرا به شدت تکان میدهند تا دو مایع غیر قابل اختلاط تا حد ممکن با هم تماس پیدا کنند. منظور از این تکان آن است که سطح تماس دو حلال افزایش بیشتری یابد تا جسم در زمان نسبتا کمتری در بین آنها پخش شود و به حالت تعادل برسد. باید هر چند ثانیه قیف را برگرداند (شیر به طرف بالا) و با احتیاط شیر آنرا باز کرد تا گاز قیف خارج شود و فشاری که در آن ایجاد شده از بین برود. این عمل مخصوصا وقتی حلالی با نقطه جوش کم به کار میرود و یا یک محلول اسیدی با سدیم بی کربنات استخراج میشود (گاز CO₂ آزاد میشود) اهمیت پیدا میکند. در صورتی که این کار انجام نشود ممکن است در قیف و محتویات آن به شدت به بیرون بپرد. پس از تکان دادن کافی (حدود 2 دقیقه تکان شدید) برای آخرین بار گاز قیف را خارج میکنند و آنرا در روی حلقه ای قرار میدهند و میگذارند تا لایه ها از هم جدا شوند. پس از آن لایه پایینی را به دقت از راه شیر به داخل ظرفی ریخته و دو لایه مایع را از هم جدا میکنند. 

.

 

قاعدتا لایه ها طوری جدا میشوند که حلال سنگینتر در قسمت پایین قرار میگیرد. بنابراین، آگاهی از دانسیته حلالهای مصرفی برای تشخیص لایه ها مفید است. با وجود این، این تشخیص بدون خطا نیست زیرا ممکن است ماهیت و غلظت جسم حل شده طوری باشد که دانسیته نسبی دو حلال را معکوس کند

بخش عملی

جداسازی اسید و باز آلی

مخلوطی شامل بنزوئیک اسید و پارا نیترو آنیلین به وزن 2 گرم را در حدود 100 میلی لیتر دی کلرو متان حل کنید. محلول حاصل را 2 بار و هر بار با 30 میلی لیتر اسید کلریدریک M6 استخراج کنید. فازهای آبی استخراج شده را در یک ظرف جمع آوری کنید. این فاز شامل کدام یک از ترکیبات فوق است؟ لایه آلی را 2 بار و هر بار با 30 میلی لیتر محلول سود M3 استخراج کنید و فازهای آبی را در یک ظرف جداگانه جمع آوری کنید. محلولهای آبی جدا شده را بسته به ماهیت آنها با اسید کلریدریک M6 و سود M3 خنثی کنید. رسوبات جمع آوری شده را پس از سرد کردن صاف کنید و با حد اقل آب مقطر سرد بشوئید.

K بیان میکنند.

ادامه

تقطیر با بخار آب (Steam Distillation):

تقطیر با بخار آب (Steam Distillation):

غالبا به کمک تقطیر با بخار آب میتوان ترکیبات آلی فراری را که با آب مخلوط نمیشوند یا تقریبا با آن غیر قابل اختلاط هستند تفکیک و تخلیص کرد. در این روش مخلوط آب و جسم آلی با هم تقطیر میشوند. که به دو صورت امکان پذیر است:

1)  روش مستقیم: که مخلوط آب و ماده آلی با همدیگر حرارت داده میشوند (تقطیر بوسیله آب).

2)  روش غیر مستقیم: که بخار آب را در ظرف دیگری ایجاد کرده و از داخل ماده آلی عبور میدهند.

در تقطیر با بخار آب طبق قانون دالتون فشار بخارهای حاصله در درجه حرارت معین، برابر با مجموع فشارهای جزئی همان بخارها است: 

                                                PT = P1 + P2 + P3 + ...  

از این عبارت چنین بر می آید که همواره در هر درجه حرارتی فشار بخار کل مخلوط حتی از فشار بخار فرار ترین جزء در آن درجه حرارت بیشتر است، زیرا که فشار بخار اجزای دیگر مخلوط هم دخالت میکنند. بنابر این باید درجه جوش مخلوط ترکیبهای غیر قابل اختلاط کمتر از جزئی باشد که کمترین نقطه جوش را دارد.

آب (با نقطه جوش 100 درجه) و بروموبنزن (با نقطه جوش 156 درجه) در یکدیگر نامحلولند. این مخلوط در حدود 95 درجه سانتیگراد میجوشد. در این درجه، فشار بخار کل مخلوط برابر با فشار آتمسفر است. همانگونه که طبق نظریه دالتون پیش بینی میشد این درجه کمتر از نقطه جوش هر یک از این دو ماده به صورت خالص است.

مزیت استفاده از تقطیر با بخار آب در این است که درجه حرارت در این تقطیر نسبتا پایین است (کمتر از 100 درجه) و این روش برای خالص سازی موادی به کار میرود که نسبت به حرارت حساسند و در حرارتهای بالا تجزیه میشوند. همچنین این روش برای جدا کردن ترکیب، از مخلوط واکنشی که محتوی مقدار زیادی از مواد قیر مانند باشد مفید است.

بخش عملی

تقطیر با بخار آب بروموبنزن

در یک بالن تقطیر مقدار 20 میلی لیتر بروموبنزن و 10 میلی لیتر آب بریزید و دستگاه تقطیر با بخار آب را مطابق شکل ببندید.

شکل دستگاه تقطیر با بخار آب:

حرارت را آغاز کنید. برای جلوگیری از جمع شدن آب در ظرف حاوی ماده آلی (ظرف3) آنرا نیز حرارت دهید محصول را جمع آوری نمایید و هنگامی که دیگر بر اثر افزوده شدن محصول تقطیر حجم بروموبنزن تقطیر شده تغییر نکرد زمان پایان تقطیر است. حجم کل محصول تقطیر جمع آوری شده و حجم بروموبنزن موجود در آن را یاداشت کنید.

1-   حرارت، 2-  آب، 3- ماده آلی، 4- مخلوط آب و ماده آلی تقطیر شده، 5- لوله اطمینان (طول 36-24 اینچ، قطر داخلی بزرگتر یا مساوی 8 میلیمتر)

گاز از خام تا فرآورده

سوختهای فسیلی شامل نفت و گاز در عمق سه تا چهار کیلومتری اعماق زمین و در خلل و فرج لایه های آن و با فشار چند صد اتمسفر بصورت ذخیره میباشند. گازهای طبیعی زیرزمینی یا به تنهایی و یا به همراه نفت تشکیل کانسار (معدن) می‌دهند. که در هر دو صورت از نظر اقتصادی بسیار گرانبها می‌باشد. درصورت همراه بودن با نفت گازها در داخل نفت حل می‌شوند، و عمدتا نیز بهمین صورت یافت میگردد و در این رابطه مولفه های فیزیکی مواد – حرارت و فشار مخزن تاثیرات مستقیم دارند و نهایتا درصورت رسیدن به درجه اشباع تجزیه شده و بلحاظ وزن مخصوص کمتر در قسمت‌های فوقانی کانسار و بر روی نفت یا آب به شکل گنبدهای گازی (GAS DOME) قرار میگیرند.گاهآ درمخازن گازهای محلول در آب نیز مشاهده شده است
گاز متان در حرارت و فشار موجود درکانسارها متراکم نمیگردد بنابراین همیشه بصورت گاز باقی مانده ولی در مخازنی که تحت فشار بالا هستند ...

مولیبدن

نیوبیم - Chromium - تکنتیوم Mo W جدول کامل عمومی نام, علامت اختصاری, شماره molybdenum, Mo, 42 گروه شیمیایی فلز انتقالی گروه, تناوب, بلوک 6 «VIB), 5 , d جرم حجمی, سختی 10280 kg/m3, 5.5 رنگ خاکستری فلزی خواص اتمی وزن اتمی 95.94 amu شعاع اتمی 145 pm شعاع کووالانسی 145 pm شعاع واندروالس ناشناخته ساختار الکترونی Kr]4d55s1] e- بازای هر سطح انرژی 2, 8, 18, 13, 1 درجه اکسیداسیون (اکسید) 2,3,4,5,6 (اسید قوی) ساختار کریستالی body centered مکعبی خواص فیزیکی حالت ماده جامد نقطه ذوب 2896 K (4753 °F) نقطه جوش 4912 K (8382 °F) حجم مولی 9.38 ((scientific notation|ש»10-6 m3/mol گرمای تبخیر 598 kJ/mol گرمای هم‌جوشی 32 kJ/mol فشار بخار 3.47 Pa at 3000 K سرعت صوت m/s at K متفرقه الکترونگاتیویته 2.16 (درجه پائولینگ) ظرفیت گرمایی ویژه 250 J/kg*K رسانائی الکتریکی 18.7 106/m اهم رسانائی گرمایی 138 W/m*K 1st پتانسیل یونیزاسیون 684.3 kJ/mol 2nd پتانسیل یونیزاسیون 1560 kJ/mol 3rd پتانسیل یونیزاسیون 2618 kJ/mol 4th پتانسیل یونیزاسیون 4480 kJ/mol پایدارترین ایزوتوپها iso NA نیم عمر DM DE MeV DP 93Mo {syn.} 4000 y ε 0.405 93Nb 99Mo {syn.} 65.94 h β 1.357 99Tc 100Mo {syn.} 1E19 y β 3.034 100Ru 92Mo 14.84% Mo با 5 نوترون پایدار است 94Mo 9.25% Moبا52 نوترون پایدار است 95Mo 15.92% Mo با53 نوترون پایدار است 96Mo 16.68% Mo با54 نوترون پایدار است 97Mo 9.55% Mo با55 نوترون پایدار است 98Mo 24.13% Mo با56 نوترون پایدار است واحدهایSI & STP استفاده شده ، مگر آنکه ذکر شده باشد.

خصوصیات قابل توجه

مولیبدنم ، عنصر شیمیایی است که در جدول تناوبی با نشان Mo و عدد اتمی 42 قرار دارد. مولیبدنم ، یک فلز واسطه می‌باشد. خالص این عنصر ، سیمگون و بسیار سخت است و یکی از بالاترین نقطه ذوب‌ها را در بین تمامی عناصر خالص دارا می‌باشد. مقادیر بسیار کم مولیبدنم برای استحکام بخشیدن به فولاد موثر است. این عنصر در تغذیه گیاهان ، مهم بوده ، درآنزیمهای خاصی مانند اکسیداز زانتین یافت می‌شود.

تاریخچـــــــــه

مولیبدنم ( از واژه یونانی ، molybdos به معنی "سرب مانند" ) بصورت آزاد در طبیعت وجود ندارد و تا اواخر قرن 18 ، ترکیبات آنرا با ترکیبات عناصر دیگر مانند کربن و سرب اشتباه می‌گرفتند. "Carl Wilhelm Scheele" در سال 1778 اثبات کرد که مولیبدنم با گرافیت و سرب ارتباطی ندارد و توانست اکسید این فلز را از مولیبدنیت جدا کند. در سال 1782، "Hjelm" موفق شد تا با روش کاهش این اکسید از کربن ، عصاره ناخالصی از مولیبدنم را جداسازی کند.

تا اواخر قرن 19 ، مولیبدنم کاربرد بسیار کمی داشت و در آزمایشگاه باقی ماند. بعد از این تاریخ ، شرکت فرانسوی Schneider and Co ، این فلز را بعنوان یک عامل آلیاژ ساز در پوشش زرهی مورد آزمایش قرار داد و به ویژگیهای مفید آن پی برد.

پیدایــــــــــش

اگرچه مولیبدنم در کانی‌هایی مانند وولفنیت (MoO₄Pb) یا پاولیت (MoO₄Ca) وجود دارد، منبع تجاری اصلی این فلز مولیبدنیت (MoS) می‌باشد. مولیبدنم را مستقیما" استخراج می‌کنند و بعنوان محصول جانبی استخراج مس نیز بازیافت می‌گردد. مقدار مولیبدنم در سنگهای معدن ، بین 0,01% تا تقریبا" 0,5% است. نزدیک به نیمی از مولیبدنم جهان در ایالات متحده استخراج شده و شرکت Phelps Dodge عرضه کننده اصلی آن است.

کاربردهـــــــــا

بیش از دو سوم کل مولیبدنم ، در آلیاژها بکار می‌رود. استفاده از مولیبدنم در جنگ جهانی اول افزایش یافت. در این دوران ، نیاز به تنگستن موجب گرانی این عنصر شده و فولاد محکم هم گران و کمیاب شده بود. آن زمان از مولیبدنم در آلیاژهای با دوام و فولادهای مقاوم در حرارتهای بالا استفاده می‌شد. آلیاژهای خاص ، حاوی مولیبدنم مثلHastelloys ، بطور چشمگیری در برابر حرارت و فرسایش ، مقاوم هستند.

از این عنصر در قسمتهای مختلف هواپیما و موشک و افروزه‌های لامپ استفاده می‌شود. در صنعت بنزین بعنوان کاتالیزور کاربرد دارد، بخصوص در کاتالیزورهای جداکننده گوگردهای آلی از محصولات بنزین. Mo-99 در صنعت ایزوتوپ اتمی بکار می‌رود. طیف رنگدانه‌های نارنجی مولیبدنم بین قرمز – زرد تا نارنجی- قرمز درخشانی قرار دارد که در پلاستیک ،جوهر ، رنگ و ترکیبات لاستیکی بکار می‌روند. دی‌سولفید مولیبدنم ، ماده لیز کننده بسیار خوبی مخصوصا" در دماهای زیاد به‌حساب می‌آید.

علاوه بر اینها مولیبدنم در بعضی وسایل الکترونیکی مثل پوشش فلزات رسانا در غشای نازک ترانزیستورها مورد استفاده قرار می‌گیرد.( TFTs)

نقش بیولوژیکی

گیاهان به مقادیر کم ، مولیبدنم نیاز داشته ، کمبود این عنصر باعث ضعف خاک می‌گردد. گیاهان و جانوران ، عموما" دارای مولیبدنم در مقادیر بسیار کم در هر میلیون هستند. مولیبدنم در گیاهان در مسیر تثبیت نیتروژن و کاهش نیترات و در حیوانات در مسیر کاهش پورین و ایجاد اسید اوریک فعالیت دارد. در بعضی حیوانات ، افزودن مقدار کمی مولیبدنم خوراکی موجب افزایش رشد می‌شود.

ایزوتوپهـــــــا

مولیبدنم دارای شش ایزوتوپ پایدار و تقریبا" 24 ایزوتوپ رادیو اکتیو است که اکثرآنها نیمه عمرهای دقیقه‌ای دارند. Mo-99 در ژنراتورهای جذبی که برای صنعت ایزوتوپ اتمی ، Tc-99 تولید می‌کنند، بکار می‌رود. بازار محصولات Mo-99 در حدود 100 میلیون دلار آمریکا در سال برآورد می‌شود.

هشدارهــــــــا

گرده‌های مولیبدنم و ترکیبات آن از جمله تری‌اکسید مولیبدنم و مولیبدیتهای محلول در آب ، درصورت استنشاق یا بلع ، احتمالا" مسمومیت‌زایی کمی دارند. بررسیهای آزمایشگاهی نشان داده است که مولیبدنم در مقایسه با بسیاری از فلزات سنگین مسمومیت‌زایی نسبتا" ضعیفی دارد. چون برای مسمومیت شدید مقدار بسیار زیادی از این عنصر لازم است، احتمال مسمومیت انسانها بعید است.

در فعالیتهای استخراج و تصفیه این عنصر و نیز صنایع شیمیایی ، امکان مسمومیت با مولیبدنم وجود دارد، ولی تا امروز هیچ موردی مبنی بر آسیب در اثر تماس با این عنصر گزارش نشده است. اگرچه ممکن است ترکیبات مولیبدنم محلول در آب تاحدی سمی باشند، ترکیبات نامحلول آن از قبیل دی‌سولفید مولیبدنم غیر سمی به‌حساب می‌آیند. با اینهمه ، زنجیره حوادث زیست محیطی می‌تواند منجر به پیامدهای جدی سلامتی مربوط به مولیبدنم شود.

سال 1996 در سوئد ازدیاد باران اسیدی در نزدیکی Uppsala موجب کاهش غذای طبیعی گوزنها در مناطق روستایی اطراف این ناحیه شد. در نتیجه گوزنها وارد مزارع جوئی شدند که کشاورزان برای جبران تاثیرات باران اسیدی خاک آنها را با آهک پوشانده بودند. آهک باعث تغییر در سطح کادمیم و سایر فلزات کم و ضروری موجود در خاک شده ، در نتیجه موجب جذب مقادیر زیاد مولیبدنم توسط دانه‌های جو می‌شود. خوردن این نوع جو توسط صدها گوزن ، در نسبت مولیبدنم به مس موجود در کبد آنها اختلال ایجاد کرد که پیامد آن لاغری ، تغییر رنگ مو ، زخم معده ، اسهال ، نابینایی ،پوکی استخوان و سرانجام ضایعات قلبی بود.

قانون OSHA ، حداکثر مواجهه با این فلز را برای روزی 8 ساعت و هفته ای 40 ساعت ،15 میلی گرم در هر متر مکعب تعیین نموده است. NIOSH حد تماس با مولیبدنم را 5000 میلی گرم در هر متر مکعب پیشنهاد کرده است.

پاک کننده‌ها detergents

منظور از پاک کننده‌ها detergents موادی هستند که ذره‌های چربی و چرک را از پارچه‌ها و یا اجسام دیگر بزدایند و در انواع مختلف تهیه می‌شوند. اولین ماده ای که به عنوان شوینده ساخته شد،صابون بوده است. از عمر صابون صدها سال می‌گذرد. آخرین دستگاههای صابون کشف شده، مربوط به 2000 سال پیش است، 700 سال است که صابون‌سازی بطور صنعتی و به مقادیر زیاد ساخته می‌شود و 200 سال است که ساخت آن، متحول گشته و به صورت کلاسیک و مدرن در آمدهاست. از آن زمان تا کنون، تعداد شوینده‌ها به حدی رسیده که قابل شمارش نیست، بطوری که امروزه در حجم انبوهی از شوینده‌ها، به همراه تبلیغات آنها مواجه شده‌ایم. در حال حاضر در برخی کشورها، تقریبا بیش از 80 درصد از مواد پاک کننده مصرفی از شوینده‌های سنتزی تهیه می‌شوند. لکن در مصارف عمومی واژه صابون، مشخص کننده یک نمک فلز قلیایی یا آمونیوم یک اسیدکربوکسیلیک راست زنجیر با تعداد 10-18 اتم کربن است و نام مواد شوینده به مواد صناعی با ساختمان مشابه اطلاق می‌شود. از این مواد، در مصارف عدیده ای از جمله برای پاک کردن، شستشو و در فرایندهای نساجی و غیره استفاده می‌گردد. از طرف دیگر، صابون‌های فلزی، کربوکسیلاتهای قلیایی خاکی یا فلزات سنگین با زنجیره طویل هستند. این صابون‌ها در آب نامحلول بوده و درسیستمهای غیر آلی، به عنوان مثال مواد افزودنی به روغنهای روان کننده، جلوگیری کننده از زنگ زدگی، ضد آب کردن مواد و سوختهای ژلاتین‌دار (مواد سوختنی مانندبنزین که با مواد غلیظ کننده ممزوج شده‌اند و از آنها در بمب‌های ناپالم و شعله افکن‌هااستفاده می‌شود)، قارچ‌کشها دارای کاربرد می‌باشد. خصوصیت قابل توجه ایناست که عدم توازن پلاریته (قطبیت) در داخل مولکول صابون‌ها و مواد شوینده و پاک کننده، موجب ابراز قابلیت انحلال و ماهیت فاز غیر معمول در حلالهای قطبی و غیر قطبی می‌شود. این رفتار، دقیقا باعث سودمندی چنین ترکیباتی در زمینه‌های خیس شوندگی، قابلیت انحلال، شویندگی (در مورد شستشو و خشک شویی بصورت ترامان)، رنگرزی و بسیاری از سایرفراورده‌های صنعتی و خانگی است. ترکیب اساسی ساختمان مولکولی پاک کننده‌هاموجب بوجود آمدن چنین صفاتی می‌گردد.

انواع مواد پاک کننده:

حذف سریع یون های سرب و کادمیوم از نمونه های آبی و پساب

حذف سریع یون های سرب و کادمیوم از نمونه های آبی و پساب با استفاده از ترکیب مزوپوری SBA_15 عامل دار شده

چکیده

 یونهای فلزات سنگین از مهمترین آلوده کننده های منابع اب و محیط زیست هستند و می توانند برای انسان و اکوسیستم خطراتی به همراه داشته باشند.سنتز جاذبهایی برای حذف این یونهای سمی از پسابها پیوسته یک موضوع تحقیقاتی مهم در فعالیتی کنترل آلودگی محیط زیست می باشد. این مطالعه پتانسیل ترکیب سیلیکاتی نانو حفرهSBA_15عامل دار شده با گروههای اتیلن دی آمین را برای حذف و یا پیش تغلیظpbوCdاز نمونه های آبی مورد بررسی قرار می دهد.اثر چندین متغییر(مقدار جاذب زمان به هم خوردن محلول PHو اثر حضورسایر کاتیون ها در محیط )مطالعه شد.pbوCd درPHبالاتر از 5/4 و پس از 15 دقیقه هم خوردن محلول بطور کامل حذف می شوند.ماکزیمم ظرفیت جاذب به ترتیب 360(±4/1)میکرو گرم و 100(±6/0)میکرو گرم از pbو Cdبر میلی گرم جاذب به دست آمد.نوع و مقدار اسید برای بازیابی آزمایش شد و فاکتور تغلیظ 200 بدست آمد.امکان کاربرد به روش(به هر دو منظور حذف و پیش تغلیظ)برای نمونه های فاظلاب آزمایشگاه تحقیقاتی شیمی بررسی گردید.

لیلا حاجی آقا بابایی-صفدر حیدری-علیرضا بدیعی

دانشگده شیمی دانشگاه آزاد اسلامی شهر ری تهران

دانشکده شیمی دانشگاه تهران 

مرجع

اندازگیری اهن در سنگ معدن

اندازگیری اهن در سنگ معدن با روش تیتراسیونهای  پتانسیومتری ( تیتراسیونهای ردوکس )

محلول های مورد نیاز تیترکننده : محلول سریک امونیوم نیترات طرز تهیه : 5.48 گرم از نمونه خالص و جامد Ce(NH4)(NO3)6 را در یک بالون 100 میلی لیتری با اسید سولفوریک یک مولار به حجم برسانید. می توانید به جای تهیه این محلول از پرمنگنات پتاسیم استاندارد ( 1.88 گرم در یک لیتر اب مقطر ) استفاده کنید. ۰.۲۵SnCl2 مولار طرز تهیه : 6 گرم SnCl2.2H2O را در 10 میلی لیتر HCl غلیظ حل کنید ( در صورت لزوم حرارت دهید ) سپس حجم ان را با اب مقطر به 100 میل لیتر برسانید. محلول حاضر را در بطری در سمبادهای نگهداری کنید و برای جلوگیری ازکسایش (Sn(II به (Sn(IV چند قطعه قلع فلزی به ان اضافه کنید. روش کار : 0.5 تا 1 گرم سنگ معدن را با ترازوی تجزیه ای وزن و در کلریدریک اسید غلیظ حل کنید ( مقدار 0.5 تا 1 گرم مربوط به نمونه ای است که در حدود 15% اهن داشته باشد ). پس از اینکه سنگ معدن حل شد قطره قطره به ان محلول SnCl2 اضافه کنید تا محلول بیرنگ یا سبز کمرنگ شود. حال این محلول برای تیتراسیون اماده است و لزومی ندارد مازاد SnCl2 را قبل از تیتراسیون از محلول خارج کنید. فقط توجه کنید که در منحنی تیتراسیون دو شکست مشاهده می شود که اولی مربوط به اکسایش قلع (II) ودیگری مربوط به اکسایش اهن(II) می باشد. الکترود را در محلول قرار دهید و حجم محلول را با اب مقطر به حجم 100 میلی لیتر برسانید. پتانسیومتر را روی مد mV قرار دهید. 5 میلی لیتر از تیترکننده را به محلول تیتراسیون اضافه کنید همزن را روشن کنید و پتانسیل اولیه محلول را بخوانید. تیتراسیون را به روش معمول انجام دهید ( هر یک یا چند میل لیتر یک بار پتانسیل را بخوانید ) و ان را تا افزودن 10 میلی لیتر از محلول تیتر کننده تا بعد از نقطه هم ارزی ادامه دهید. یس از یاداشت داده ها منحنی تیتراسیون را رسم کنید و با معادلات و روابط برقرار در تیتراسیون ها درصد اهن را در سنگ معدن بدست اورید.

آشنایی با کاتبان و خوشنویسان نی ریز

میر زا احمد نی ریزی

فرزند شمس الدین محمد

 معروف به میرزا احمد نی ریزی یا میر احمد نی ریزی, توانا ترین و نامدارترین خوشنویس قلم نسخ ایران که در اواخر دوره صفریه می زیسته است.

او را  استاد الاساتید , اعجوبه زمان و ناده دوران خوانده و آخرین کسی دانسته اند که در ایران در خط نسخ ید بیضا می نموده و پس از او در خسن خط نسخ تا کنون کسی به میدان اشتهار پا ننهاده است.

علاوه بر آثار به جا مانده از او که تاریخ و محل کتابت آنها بخشی از تاریخ حیات وی را روشن می سازد. از منابع متقدم و تحقیقات و تالیفات معاصر نیز می توان در هر چه روشن تر شدن زندگانی این هنرمند توانای ایرانی استفاده کرد.

قدیمیترین منبعی که در آن از او یاد شده تذکره ریاض الشعرا’  واله داغستانی است. واله با او مصاحبت داشته و ذیل شرح احوال عمویش لطف علیخان داغستانی, گزارش مختصری از او به دست داده است.

در تذکره های مختلف از استاد احمد نی ریزی یاد شده که مهمترین و جامع ترین تحقیق درباره احمد نی ریزی مقاله استاد ارجمند محمد حسن سمسار در دائره المعارف بزرگ اسلامی است.

میرزا احمد در نی ریز در محله سادات ولادت یافت. تاریخ تولد او دانسته نیست, اما با توجه به آثار موجود او که برخی متعلق به اواخر سده یازدهم هجری قمری است, می توان ولادت او را در نیمه دوم سده یازدهم حدس زد. برخی تولد او را در 1067 هجری قمری گفته اند که البته ماخی رای آن ذکر نشده است.

نام پدر او ملا علی اکبر و میرزا شمسعلی نیز گفته اند. میرزا احمد در نی ریز نشو و نما یافت و در همانجا به تحصیل پرداخت و با اصول و فنون خط و کتابت آشنا شد و چنانکه گفته اند در مدرسه غیاثیه نی ریز به تعلیم شاگردان اشتغال داشت.

استاد مستقیم میرزا احمد شناخته نشد. میرزا احمد تا اواخر سده یازدهم هجری قمری در زادگاه خود به سر برد. تا این رمان تنها دو اثر به او نسبت داده اند که یکی از آن دو قطعا از آن او نیست .

وی در اواخر سده یازده رهسپار اصفهان شد و در سال 1100 هجری قمری مقارن با اواخر حکومت شاه سلیمان صفری اول(حک 1077-1105 هجری قمری)در اصفهان سکنی گزید. میرزا احمد در خانه ای در محله پا قلعه می نشسته که بعدا به نوه دختری او میرزا ابوالخسن فرزند میر محمد اسماعیل خاتون آبادی تعلق گرفت.این خانه همچنان نسل به نسل در تملک سادات خاتون آبادی پا قلعه در آمد اتاق مشق و کتابت نی که به صورت ارسی سمت قبله ساخته شده بوده تا این اواخر باقی بود ه است.

میرزا احمد در سال 1107هجری قمری به دربار شاه سلطان حسین صفوی راه یافت و مورد توجه و عنایت خاص او و دیگر درباریان قرار گرفت.

میرزا احمد ظاهرا تا آخر عمر در اصفهان ماندگار شد. وجود آثار متعددی از 1107 تا حدود 1150 هجری قمری که در آنها به محل کتابت یعنی اصفهان اشاره شده نشان می دهد که وی بیشتر عمر خود را در اصفهان گذرانده است.

میرزا احمد آثار بسیاری پدید آورد و گفته اند که از راه کتابت حدود شصت هزار تومان صفوی و هدایا و تحف بسیاری از شاه سلطان حسین و درباریان و ساحب منصبان دریافت کرد. با وجود این از این درآمد هنگفت فقط به اندکی قناعت نمود و بقیه را در راه خدا انفاق کرد.

گفته اند که میرزا احمد 99 تا 120 قرآن, 77 صحیفه سجادیه و تعداد بسیاری ادعیه, مرقع و  قطعه کتابت کرده است.

میرزا احمد آثار بسیاری در کتابت قرآن و ادعیه دارد که اکثریت آن در موزه کاخ گلستان و مابقی در موزه های دیگر موجود می باشد.

از سالهای پایانی زندگانی میرزا احد و نیز تاریخ وفاتش هیچ اطلاعی در دست نیست. برخی تاریخ وفاتش را 1155 هجری قمری گفته اند. واله داغستانی در تذکره ریاض الشعرا’ که در سال 1161 تالیف کرده او را میرزا احمد مرحوم خوانده است.که می بایست بین دهه 50 تا 60 فوت کرده باشد.

محل دفن او را به اختلاف ذکر کرده اند. سنگلاخ, آرامگاه او را در کربلا دانسته در حالی که بعضی دیگر مدفن او را در زادگاهش نی ریز گفته اند.مرحوم جلال الدین همایی اطلاعات دقیق تری در کتاب تاریخ اصفهان به دست داده است. او مدفن میرزا احمد را در بقعه درب امام  در اصفهان دانسته و گفته است که فعلا اثری از آن دیده نمی شود ولیکن قطعی است که میرزای نی ریزی در همین مقبره ره خاک رفته است.

بنای یادبودی نیزر در زادگاهش برپا داشته اند.بنای یادبود در قبرستان میرشهاب الدین احمد در محله سادات واقع است.برخی آنجا را مدفن وی دانسته اند و حتی اخیرا سنگ قبری نیز برای آن تهیه شده و در آنجا قرار داده شده است.

در کتاب تاریخ و فرهنگ نی ریز به تفصیل درباره استاد احمد نی ریزی, زندگی نامه و آثارش  توضیح داده شده است.

رکن بن نصیر نی ریزی:

عبدالله بن یحیی بن عبدالله بن محمد بن احمد, ملقب به دکن بن نصیر نی ریزی, از خوشنویسان و کاتبان گمنام که در سده هشتم هجری قمری می زیسته است.

از شرح احوال و زندگانی وی هیچ اطلاعی در دست نیست. او کاتب نسخه ای از کتاب نزهت الارواح و روضت الافراح است که توسط شمس الدین محمد بن محمود شهرزوری تالیف شده است.

این نسخه در مجموعه جنگ دسائل کتابخانه حمیدیه به شماره 1/1447 و میکرو فیلم آن به شماره 1/195 در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران موجود است. این مجموعه شامل 420 برگ و در فاصله سالهای 750 تا 811 هجری قمری کتابت شده است.

محمد بن عبدالکریم نی ریزی:

از کاتبان گمنام که در سده هشتم هجری قمری می زیسته است.

نسخه ای از الوافیت فی شرح الکافیت تالیف رکن الدین حسن بن محمد گرگانی(متوفی717 هجری قمری) به قلم محمد بن عبدالکریم در دست است که در تاریخ 783 هجری قمری کتابت کرده است. این یسخه به شماره 2725 در کتابخانه ملی تبریز موجود است.

نورالدین احمد نی ریزی

فرزند محمد و نوه کمال شریف:

نورالدین احمد, فرزند محمد و نوه کمال (کمال الدین) نی ریزی ملقب به نورالدین شریف نی ریزی, از خوشنویسان قلم نسخ که در سده نهم هجری قمری می زیسته است.

او در اواخر سده نهم هجری قمری به قزوین مهاجرت کرد و در پایان آن قرن به سبب شیوع طاعون و وبا از آنجا به برخی از روستاهای اطراف قزوین پناه برد. نسخه ای از رساله حاشیت لوامع الاسرار, تالیف قطب الدین رازی,توسط نورالدین کتابت شده است.

عیسی بن احمد برمکی نی ریزی:

از خوشنویسان قلم نسخ در سده نهم و دهم هجری قمری است.

دانسته های ما درباره وی محدود به گزارش مختصری است که در فهرست کتب خطی کتابخانه آستان قدس رضوی ذیل مواهب الهی آمده و تنها اثری که از او شناخته شده, کتابت همین نسخه کتاب مواهب الهی است.

این کتاب تاریخ آل مظفر از آغاز ظهرو این خاندان تا سال 757 هجری قمری است که معین الدین معلم یزدی به نام شاه شجاع نوشته است.

محمود بن احمد نی ریزی:

خوشنویس گمنام قرن دهم هجری قمری است.

تنها اثری که از او باقی است, نسخا ای از قرآن کریم است که در سال 987 هجری قمری کتابت کرده است. این قرآن به شماره 1502 در کتابخانه آستان قدس رضوی نگهداری می شود.

شمس الدین بن حافظ نی ریزی:

کاتب و خوشنویس قلم نسخ در سده یازده هجری قمری است.

نسخه ای از کتاب قواعد الحکام تالیف علامه حلی, به قلم او در دست است. این نسخه به قطع رحلی عنوان, شنگرف, جلد تیماج حنایی مقوایی به قلم نسخ در تاریخ ماه صفر سال 1058 هجری قمری کتابت شده ,و به شماره 402 در کتابخانه آستانه امامزاده عبدالعظیم حسنی در شهر ری موجود است.

فخر الدین احمد بن سلطان محمد نی ریزی:

نسخ نویس گمنام نی ریز که در سده 11 هجری قمری می زیسته است.

نزدیک بودن دوران زندگی و یبا میرزااحمد معروف, سبب شده که برخی آن دو را یکی بدانند درحالی که لقب پدرش با لقب پدر میرزااحمد متفاوت و خود او نیز ملقب به فخرالدین است.

تنها اثری که از او برجا مانده صحیفه سجاریه ای است که به شماره دفتر 1109 در کتابخانه کاخ-موزه گلستان نگهداری می شود.

محمد هادی نی نی ریزی:

از خوشنویسان قلم نسخ که در سده یازده هجری قمری می زیسته است.

نسخه ای از کتاب کنزالعرفان فی فقه القرآن تالیف مقداد بن عبدالله بن محمد بن حسین بن محمد سیوری, به دست او کتابت شده است. این نسخه به قلم نسخ و تاریخ کتابت آن 1066 هجری قمری است.

محمد طاهر نی ریزی

فرزند محمد قلی:

محمد طاهر فرزند محمد قلی نی ریزی, از نسخ نویسان سده یازده هجری قمری است.

تنها اثری که از او در دست است نسخه ای از کتاب حل مشکلات الشارات خواجه نصیر الدین طوسی (متوفی 762 هجری قمری) است که آن را به خط نسخ روز دوشنبه ذی القعده سال 1075 هجری قمری در اصفهان کتابت کرده است.

نورالدین حسینی نی ریزی معروف به میرزا بزرگ

فرزند شهاب الدین احمد:

از خوشنویسان قلم نسخ که در سده 13 هجری قمری در نی ریز می زیسته است.

اواز خاندان معروف سید جلال الدین عبدالله واز نوادگان سید قطب الدین نی ریزی و پدر میرشهاب الدین نی ریزی, حکیم و فیلسوف سده 13 و 14 هجری قمری است.

ظاهرا سید نورالدین تا آخر عمر در زادگاه خود به سر برد و سد انجام در همانجا در ماه شوال 1313 هجری قمری وفات یافت و در قبرستان میر شهاب الدین احمد به خاک سپرده شد. آرامگاه و سنگ قبر او هنوز در آن قبرستان پابرجاست.

دو نسخه از قرآن کریم به قلم او موجود است که یکی در موزه آستان قدس رضوی و دیگر در موزه کاخ گلستان نگهداری می شود.

میرزا محمد شفیع نی ریزی:

از عالمان و خوشنویسان سده دوازدهم هجری قمری است.

از زندگانی و شرح حال وی هیچ اطلاعی در دست نیست. تنها می دانیم که او در شمار بزرگان عصر خود بوده و اثری که با عنوان صیغ مشکله از او باق است نشان دهنده توانایی و تبحر او در علم صرف است.

محمد شریف خونساری که ظاهرا از شاگردان وی بوده حل چند صیقه مشکل عربی را از محمد شفیع پرسیده و جوابهای او را به صورت رساله ای جمع آورده است.

این رساله در سال 1190 هجری قمری کتابت شده و با شماره عمومی 515/942 در کتابخانه ملی فارس (شهید دستغیب) موجود است.

قطعه ای نیز از او در کتاب تذکره سازگار با رقم: محمد شفیع النیریزی آمده است که البته تاریخ آن قابل خواندن نیست.

میرزا زین العابدین نی ریزی:

از خوشنویسان گمنام سده 12 و 13 هجری قمری است. اطلاعات ما در بار ه و محدود به مطالبی است که خود او در پایان نسخه اصلاح الالفاظ به دست داده است. تنها اثری که از او می شناسیم کتابت کتاب اصلاح الالفاظ است. این کتاب تالیف شیخ مفید بن میرزانبی شیرازی است.

محمد کاظم نی ریزی

فرزند محمد رحیم:

از خوشنویسان قلم نسخ در سده 13 هجری قمری است که با توجه به آثار به جا مانده از او می بایست در اواخر سده دوازده و نیمه اول سده سیزده زیسته باشد.

از او دو اثر باقی مانده

 صحیفه سجادیه که این نسخه در کابخانه اصغر مهدوی است. و قطعه ای به قلم نسخ رقاع که این قطعه در کتابخانه استاد بیانی است.

سید محمد جعفر نی ریزی

فرزند ابوالحسن حسینی:

از خوشنویسان و روحانیان نی ریز است که در سده سیزدهم هجری قمری می زیست.او از خاندان سید جلال الدین عبدالله و از نوادگان سید قطب الدین نی ریزی و پسر عموی سید نورالدین (میرزا بزرگ) بود و به سبب ازدواج با زنی از اهل ده چاه اغلب در آنجا سکونت داشت.حُسن شهرت او به شیخ محمد حسن سیرجانی ملقب به پیغمبر دزدان نیز رسید و شیخ محمد حسن در نامه ای که خاب به او نوشته او را گرامی و بزرگ داشته و بسیار ستوده است.

از آثار او کتابت دیوان شعر منسوب به امیرالمومنین علی(ع) به قلم نسخ است. ترجمه این اثر به نظم توسط علی پسر او به خط نستعلیق کتابت شده است. این اثر از سید مرشدالدین به فرزندش سید صبغد و نیز از او به فرزندش دکتر سید محمود جلالی به ارث رسیده است.

کتابت کتاب المجنون العامری و لیلی العامریه را نیز به او نسبت داده اند.

سید ابوطالب حسینی نی ریزی

فرزند سید حسین:

از خاندان سید جلال الدین عبدالله و از نوادگان سید قطب الدین محمد نی ریزی و پسر عموی سید نورالدین حسینی است که به ابو طالب لمس شهرت دارد.

او از خوشنویسان توانا بوده و در خطوط نسخ شکسته و ثلث مهارت داشته است. میرزاحسن حسینی فسائی در فارسنامه ناصری او را ستوده و در توصیف او گفته است: جناب مستطاب سید ابوطالب خوشنویس که قلم مشکین رقمش خط نسخ بر خطوط نسخ نویسان کشیده است.

سید ابوطالب حدود سال 1250 هجری قمری در نی ریز ولادت یافت و در همانجا بالید و به تحصیل و کسب فنون خوشنویسی پرداخت. گفته اند که سالهای آخر عمر به نجف اشرف سفر کرد و در همانجا در سال 1315 هجری قمری درگذشت.

از او آثاری چند باقی مانده است.

سید یوسف حسینی نی ریزی

فرزند سید نورالدین:

از سادات خاندان سید جلال الدین عبدالله واز نوادگان سید قطب الدین محمد نی ریزی که در سده سیزده و اوایل سده چهارده هجری قمری می زیسته است. او از خوشنویسان و دانشمندان عصر خود و برادر کوچکتر میرشهاب الدین نی ریزی بود.

سید یوسف در نی ریز در خانواده ای اهل علم و هنر و عرفان دیده به جهان گشود و در مدرسه حکیم به فراگیری علوم دینی پرداخت. او سپس راهی تهران شد و سالها در آنجا سکونت گزید و ظاهرا در همانجا تاهل اختیار کرد. برخی از نوادگان او در تهران سکونت دارند.

سید یوسف پس از وفات در قبرستان خاک فرج قم جنب برادرش میر شهاب الدین به خاک سپرده شد. تاریخ وفات او در نیمه اول سده چهاردهم هجری قمری گفته اند.

کتابت شجره نامه سید قطب الدین نی ریزی از او باقی مانده, البته آثار دیگری نیز داشته است که متاسفانه به آنها دسترسی نبوده است.

عبدالحسین نی ریزی

فرزند علی:

از خوشنویسان قلم نسخ در سده سیزده هجر قمری است.

نسخه ای از تحفت الزائر علامه محمد باقر محلسی (متوفی 1110 یا 1111 هجری قمری) به قلم او در دست است.

علی نقی نی ریزی

فرزند عبدالحسین:

از خوشنویسان قلم نسخ در سده سیزدهم هجری قمری است.

به قلم او سی پاره ای موجود است ه آن را در سال 1255 هجری قمری در نی ریز کتابت کرده است. این سی پاره در دو جلد و شامل جزو سیزدهم ونوزدهم قرآن کریم است که سید ابوطالب فرزند حاج آقا سید احمد و آقا محمد جعفر فرزند کربلائی علی محمد در سال 1255 هجری قمری بر مسجد نی ریز وقف کرده اند.

این اثر به شماره ردیف 627-629 و شماره ثبت 1471-1472 در کتابخانه آستان حضرت احمدبن موسی(ع) شاهچراغ موجود است.

محمد حسن نی ریزی:

از خوشنویسان قلم نسخ در سده سیزدهم هجری قمری است.

در کتاب احوال و آثار خوشنویسان نام او محمد حسین آمده و در فهرست کتابخانه محلس شورای ملی به اشتباه با عنوان محمد حسن نیری از او یاد شده است. کتابت نسخه ای از زادالمعاد علامه مجلسی از او برجا مانده است.

محمد تقی نی ریزی:

از خوشنویسان گمنام سده سیزده هجری قمری است که تنها یک قطعه از وی باقی مانده است.

این قطعه به قلم نستعلیق نیم دودانگ و شکسته نستعلیق متوسط است.

او پدر محمد حسن نی ریزی از خوشنویسان توانا در قلم نسخ است.

ابوالقاسم نی ریزی

فرزند محمد تقی:

از خوشنویسان سده سیزده هجری قمری است. با توجه به نام پدرش و تاریخ زندگی او می تواناحتمال داد که او فرزند محمخد تقی خوشنویس و برادر محمد حسین نی ریزی باشد.

تنها اثری که از او در دست است صحیفه سجادیه ای است که در سال 1224 هجری قمری کتابت کرده است.

ملا عبدالجواد نی ریزی

فرزند ابوالقاسم:

از خوشنویسان توانای قلم نسخ که در سده سیزده می زیسته است.

با توجه به نام پدرش و نیز تاریخ زندگانی وی می توان احتمال داد که ابوالقاسم نی ریزی خوشنویس که پیش از این شرح حال وی گذشت پدر او باشد.

وی در نی ریز ساکن بوده و با محمد حسین خان نی ریزی (متوفی بعد از 1240 هجری قمری) حاکم نی ریز مصاحبت داشته و آثاری را نیز برای او کتابت کرده که از آن جمله نسخه ای از قرآن کریم است که در 1232 هجری قمری نوشته است. با توجه به آثار موجود او از 1232 تا 1290 هجری قمری یعنی در حدود 60 سال کتابت می کرده است. به گفته اعتضادالسلطنه او برای نوشتن هر جلد قرآن کریم صد تومان می گرفته است.

تنها  سه اثر  او در اختیار است.

محمد حسین نی ریزی

فرزند ملا محمد تقی:

از خوشنویسان قلم نسخ در سده سیزدهم هجری قمری است. اودر نی ریز در خانواده  ای اهل علم و هنر زاده شد. پدرش محمد تقی نیز در شمار خوشنویسان عصر خود بود . دانسته های ما از وی محدود به چند اثری است که از او برجا مانده است.

1-الاسعاف فی شرح ابیات القاضی و الکاشف

2- الاسعاف فی شرح ابیات القاضی و الکشاف(نسخه دومی که توسط ایشان تحریز شده)

3- مرقع

4- قطعه

محد صفی نی ریزی:

از نسخ نویسان گمنام که در نی ریز می زیسته است.

یک نسخه قرآن کریم به قلم او باقی است که با توجه به رقم آن به احتمال از نوادگان میرزااحمد نی ریزی بوده است.

ملا عبدالله نی ریزی

فرزند ملا علی عسکر:

از نسخ نویسان توانا و گمنام است که در سده سیزده و اوایل سده چهارده هجری قمری در نی ریز می زیست.

او در نی ریز ولادت یافت و همانجا نیز به آموختن و فراگرفتن اصول و فنون خوشنویسی پرداخت. تاریخ ولادت او دقیقا دانسته نیست اما برخی تولد او را در سال 1226 هجری قمری گفته اند. ملا عبدالله در محله سادات سکونت داشت و سرانجام نیز در همانجا در سال 1312 هجری قمری وفات یافت.

از او چند قطعه در دست است که نزد برخی از اهالی نی ریز نگهداری می شود.

سید علی نی ریزی

فرزند سید نعیم بزرگ:

سید علی فرزند سید نعیم شیخ الاسلام بزرگ عالم و خوشنویس توانا که در سده سیزده هجری قمری در نی ریز می زیسته است.

خاندان او در شمار عالمان و بزرگان و ادیبان آن دیار بودند.

سید علی به احتمال در اواسط نیمه اول سده سیزده در نی ریز ولادت یافت و در همانجا بالید و تحصیلات خود را به انجام رساند.با توجه به تاریخ آثار به جا مانده از او به احتمال در اواخر سده سیزده هجری قمری وفات کرده است.

از جمله آثار او وقف نامه روستای وزیره به خط شکسته نستعلیق و مبایعه نامه ای است که هر دو را در تاریخ 1272 هجری قمری کتابت کرده است.سید علی دارای چهار فرزند پسر بوده که همگی در شمار عالمان و خوشنویسان بوده اند.

سید داود نی ریزی

فرزند سید علی:

عالم و خوشنویس توانای نی ریزی است که در کتابت خطوط مختلف مهارت داشته . او در تاریخ 1255 هجری فمری در نی ریز ولادت یافت و در همانجا به فراگیری دانش و اصول خوشنویسی پرداخت. از آنجا که سید داود در شمار عالمان دینی شهر بوده در بسیاری از مسائل اجتماعی و دینی به او مراجعه می شده و به همین سبب نکاح نامه ها, وقف نامه ها و قباله های بسیاری به دست او کتابت و تایید شده است.

سید داود سرانجام در تاریخ 1377 هجری قمری در نی ریز درگذشت.

میرزا محمد نی ریزی:

از خوشنویسان گمنام قلم نسخ که در سده سیزده و اوایل سده چهارده هجری قمری می زیسته است. تنها اطلاعی که در باره وی داریم مجموعه ای است که به قلم وی کتابت شده است. این مجموعه شامل مناسک العاشقین و مشارب العارفین و مرآت العارفین  از راز شیرازی است.

محمد ابراهیم نی ریزی(متخلص به ساکت)

فرزند محمد شریف:

محمد ابراهیم فرزند محمد شریف متخلص به ساکت از دانشمندان ادیبان و خوشنویسان سده سیزده و چهارده هجری قمری است.

محد ابراهیم در پایان سده سیزده هجری قمری به مشهد مقدس سفر کرد و در آنجا به نسخه ای از کتاب امل الامل شیخ حرعاملی که به خط خود مولف کتابت شده بود دست یافت, به خاطر اشتغال بسیار گزیده از آن را انتخاب و کتابت کرد. اما پس از پایان , خود کاتب آنچه را کاسته بود در حواشی اضافه کرده است.

از محمد ابراهیم در بخش عارفان بیشتر خواهیم گفت

محمد امین نی ریزی

فرزند عبدالسمیع:

از نسخ نویسان توانا که در سده چهارده هجری قمری می زیسته است. به قلم او صحیفه سجارده ای باقی مانده است.

این نسخه به شماره 45 از کتابهای اهدایی مجید فیروز(ناصرالدوله)درکتابخانه مجلس شورا است.

میرزا محمد دانشمند

فرزند ملا محمد:

از خوشنویسان توانا در قلم نسخ که در سده سیزدهم و سده چهاردهم هجری قمری می زیسته است.

وی در نی ریز ولادت یافت و در همانجا به فراگیری اصول خوشنویسی اشتغال ورزید. علاوه بر کتابت به وعظ و خطابه نیز می پرداخت. او از طریق نگارش جزوه های قرآن مجید به ویژه سوره یاسین و سایر کتیبه های سفارشی زندگانی خود را اداره می کرد.

میرزا محمد تا آخر عمر مجرد زیست و سرانجام در سال 1381 هجری قمری در نی ریز وفات یافت. از او جند قطعه و نیز بخشی از کلام الله مجید باقی مانده که نزد برخی از اهالی نی ریز است.

ید

---

اطلاعات اولیه

ید ، عنصر شیمیایی است که در جدول تناوبی دارای نشان I و عدد اتمی 53 می باشد. عنصری است حل نشدنی که مقدار بسیار کم آن برای موجودات زنده لازم است. واکنش پذیری ید از تمامی هالوژنها کمتراست و الکترون دهنده ترین هالوژن شبه فلز می باشد. از ید عمدتا" در پزشکی ، عکاسی و رنگ استفاده می‌شود.

تاریخچــــه

Tellurium - Iodine - Xenon Br IAt   جدول کامل
عمومی
نام , علامت اختصاری , شماره	Iodine, I, 53
گروه شیمیایی	هالوژنها
گروه , تناوب , بلوک	p , 5 , 17VIIA
جرم حجمی , سختی	4940 kg/m3 , نامشخص
رنگ	خاکستری تیره مایل به بنفش درخشان
خواص اتمی
وزن اتمی	126.90447 amu
شعاع اتمی (calc.)	140 (115) pm
شعاع کووالانسی	133 pm
شعاع وندروالس	198 pm
ساختار الکترونی	krypton]4 d10 5 s2 5p5]
-e بازای هر سطح انرژی	2, 8, 18, 18, 7
درجه اکسیداسیون (اکسید)	±1,5,7 (اسید قوی)
ساختار کریستالی	اورتورومبیک
خواص فیزیکی
حالت ماده	جامد (غیر مغناطیس)
نقطه ذوب	386.85 K (236.66 °F)
نقطه جوش	457.4 K (363.7 °F)
حجم مولی	25.72 scientific notationש10-6 m3/mol
گرمای تبخیر	20.752 kJ/mol
گرمای هم‌جوشی	7.824 kJ/mol
فشار بخار	Pa at K
سرعت صوت	m/s at K
متفرقه
الکترونگاتیویته	2.66 (درجه پاولینگ)
ظرفیت گرمایی ویژه	145 J/kg*K
رسانائی الکتریکی	8.0 10-8/m اهم
رسانائی گرمایی	0.449 W/m*K
1st پتانسیل یونیزاسیون	1008.4 kJ/mol
2nd پتانسیل یونیزاسیون	1845.9 kJ/mol
3rd پتانسیل یونیزاسیون	3180 kJ/mol
پایدارترین ایزوتوپها
iso NA نیم عمر DM DEMeV DP 127I 100% I با 74 نوترون پایدار است 129I {syn.} 1.57E7y Beta- 0.194 129Xe 131I {syn.} 8.02070 d)) Beta- 0.971 131Xe
واحدهای SI & STP استفاده شده ، مگر آنکه ذکر شده باشد.

ید ( واژه یونانِ iodes به معنی بنفش) در سال 1811 توسط Barnard Courtois کشف شد.

پیدایــــش

ید بسیار خالص را می توان از واکنش یدید پتاسیم با سولفات مس تهیه کرد.البته روشهای دیگری نیز برای جداسازی این عنصر وجود دارد.

خصوصیات قابل توجه

ید عنصر جامد درخشانی است به رنگ آبی مایل به سیاه که در دماهای استاندارد به بخاری بنفش رنگ و بد بو تبدیل می گردد.این هالوژن همچنین با بسیاری از عناصر، ترکیباتی را می سازد اما از سایر عناصر گروه هالوژنها فعالیت کمتری داشته و دارای خصوصیاتی شبیه فلزات است.ید به راحتی در کلروفرم، تتراکلرید کربن یا دی سولفید کربن حل شده و محلولهای ارغوانی رنگی بوجود می آورد( تنها به مقدار کمی در آب قابل حل است) .رنگ آبی سیر با محلول نشاسته ویژگی ید آزاد می باشد.

کاربردهــــــا

در مناطقی که غذای آنها حاوی مقدار کم ید می باشد – مثلا" مناطق دور افتاده از دریا که هیچگونه غذای دریایی مصرف نمی شود- کمبود ید ابتلا به بیماری گواتر اصطلاحا" گواتر محلی را افزایش می دهد.در بیشتر ( نه تمامی) این مناطق با افزودن مقدار کم یدید سدیم به نمک طعام از ابتلا به این بیماری جلوگیری شده است.این محصول به نام نمک ید دار نیز معروف است.کاربردهای دیگر این عنصر:

• یکی از هالوژنها است که وجود آن به مقدار کم برای موجودات زنده حیاتی است ؛ هورمون تیروئید تیروکسین و تری یدوتیرونین حاوی اتمهای ید می باشد.
• تنتور ید ( 3% ید عنصری در پایه آب / اتانول) از اجزاء مهم تمامی وسایل کمکهای اولیه می باشد که هم برای ضد عفونی کردن زخمها و هم برای پاکسازی آبهای شرب سطحی مورد استفاده قرار می گیرد( 3 قطره در هر لیتر ، پس از 30 دقیقه تاثیر می کند).
• ترکیبات ید در رشته شیمی آلی مهم و در پزشکی بسیار سودمند هستند.
• از یدیدها و تیروکسین که حاوی ید هستند در پزشکی داخلی و در ترکیب با الکل ( بعنوان تنتور ید) برای ضد عفونی نمودن زخمهای بیرونی استفاده می شود.
• یدید پتاسیم در عکاسی کاربرد دارد.
• یدید تنگستن برای تقویت افروزه لامپها مورد استفاده قرار می گیرد.
• تری یدید نیتروژن برای کاربردهای تجاری بسیار انفجاری و ناپایدار است اما جزو شوخیهای معمول دانشگاهی به حساب می آید.

ایزوتوپهـــــــا

برای ید 30 ایزوتوپ وجود دارد که تنها یکی از آنها I-127 پایدار است.از ایزوتوپ رادیواکتیو مصنوعی I-131 ( ساطع کننده بتا) که دارای نیمه عمر 8 روز است برای درمان سرطان و دیگر بیماریهای غده تیروئید استفاده می گردد.معمول ترین ترکیبات ید عبارتند از یدیدهای سدیم و پتاسیم ( KI) و یدیتها ( KIO3).
ید فقط یک ایزوتوپ پایدار I-127 دارد.با این همه ایزوتوپهای رادیواکتیو ید کاربردهای وسیعی دارند.I-129 با نیمه عمر 17 میلیون سال محصولی از پراش Xe-129 در اتمسفر است اما نتیجه فروپاشی U-238 نیز می باشد.چون U-238در خلال فعالیتهای مربوط به انرژی هسته ای تولید می شود، وجود آن ( به نسبت I-129/I) می تواند فعالیتهای در حال انجام در هر مکان را مشخص کند.به همین علت از I-129 در مطالعات آب باران بعد از حادثه چرنوبیل استفاده شد.از آن همچنین بعنوان ردیاب آبهای زیر زمینی و نشان دهنده پراکندگی فضولات در محیط زیست استفاده می گردد.سایر کاربردها ممکن است بوسیله تولید I-129 در پوسته زمین ازطریق تعدادی مکانیسم فروپاشی مختل شود.

I-129 از جهات زیادی شبیه Cl-36|chlorine است. این ایزوتوپ ، هالوژنی قابل حل و نسبتا" واکنش ناپذیر است که بیشتر بصورت آنیونی non-sorbing یافت شده و بوسیله واکنشهای کیهانزاد ، حرارت اتمی و ثابت تولید می شود. درمطالعات آب شناسی چگاله های I-129 معمولا" به نسبت I-129 به مقدار کلی I گزارش می شود( که عملا" I-127 است).چون نسبتهـــــــــای Cl-36/Cl,I-129/I در طبیعت تقریبا" کم می باشد ( 14-10تا 10-10) اوج حرارت اتمی I-129/I در طول دهه 70 و 80 تقریبا" به 7-10رسید.I-129 با Cl-36 در بعضی موارد فرق دارد ؛ نیمه عمر آن طولانی تر است ( vs6/1 ، 3/0 میلیون سال)، به شدت biophilic است و به اشکال یونی چندگانه وجود دارد ( معمولا" I- و یودیت) که دارای رفتار شیمیایی متفاوتی هستند.

هشدارهـــــــــا

تماس مستقیم آن با پوست ممکن است آسیبهایی را به همراه داشته باشد پس هنگام کار با ید باید بسیار احتیاط نمود.بخار ید باعث دردناک شدن چشم و غشاء مخاطی می شود.حداکثر مقدار مجاز ید در هوا نباید از 1 میلی گرم در هر متر مکعب فراتر رود.